Markante gebouwen in Bergen:
een architectuurgeschiedenis in een notendop
Op 30 september 2010 hield Simon Giling een lezing voor de Historische Vereniging Bergen NH met als
onderwerp de Bergense architectuur en kunst. De belangstelling daarvoor was zo overweldigend dat een
tweede lezing op 4 november daaropvolgend nodig bleek. Een primeur voor onze vereniging. Maar niet
alleen het onderwerp was blijkbaar aansprekend, ook Simon Giling zelf wist onze leden van het begin
tot het eind te boeien met zijn bijzondere voordracht. De redactie prijst zich daarom gelukkig dat Simon
Giling hiervan ook een en ander op papier wil zetten in de vorm van onderstaand artikel, specifiek gericht
op enkele voorbeelden van Bergense architectuur vanaf de oudste tijd tot heden.
Gotiek (1100-1550)
De Ruïnekerk van Bergen
In Rome, in het Vaticaan, is een fresco te bewonderen
van de Italiaanse renaissanceschilder Rafaël. Het stelt
De school van Athene voor. In het midden van de schil
dering zijn de Griekse filosofen Plato en Aristoteles met
elkaar in debat. Uit hun lichaamstaal kun je duidelijk
afleiden dat ze het niet met elkaar eens zijn. Plato richt
zijn hand ten hemel. Hij wijst naar het hogere. Hij is
'goddelijk' geïnspireerd, evenals de mensen die leefden in
de middeleeuwen. In de 15de en 16de eeuw was de hemel
immers heel dichtbij. De dood kon elk moment uit een
onverwachte hoek opduiken.
Die goddelijke inspiratie van de middeleeuwse mens
wordt weerspiegeld in de laatmiddeleeuwse architec
tuur. De gotische bouwers streefden immers naar zo
hoog en zo licht mogelijke ruimtes. De verticale lijn werd
benadrukt en was symbool voor het spirituele. Dit in
tegenstelling tot de horizontale lijn in de renaissance, die
symbool stond voor het materiële.
Het omhoogwijzende karakter van de gotiek vinden we
terug in de puntige bogen van de ranke, slanke ramen van
de Ruïnekerk, die wijzen richting hemel: gotische bouw
kunst is een verticale bouwkunst!
Renaissance (1500-1600)
Het Sterkenhuis
In de renaissance kwam het accent te liggen op de hori
zontale, rechte lijn, die als het ware de religieuze gedachte-
stroom richting hemel moest blokkeren. Ook de speklagen
(afwisselende lagen metselwerk) in de gevels van de huizen
zijn aangebracht om deze horizontaliteit te versterken.
SIMON GILING
De school van Athene door Rafaël (ca. 1510).
Detail van De school van Athene met links Plato die zijn hand richting
hemel heft en rechts Aristoteles met zijn hand recht vooruit om zijn aardse
gerichtheid te beklemtonen.
