Zes merletten en een schuinbalk
Traditie, waarheid en verdichtsel met betrekking
tot het dorpswapen van Bergen
FRITS DAVID ZEILER
i ie in de oudere delen van Bergen zijn ogen goed de kost
geeft, zal op verschillende plaatsen nog afbeeldingen aantreffen
van het oude dorpswapen. Uiteraard staat het boven de ingang
van het raadhuis uit 1903, maar het is ook te vinden in de
geveltop van het postkantoor uit 1910 en naast de hoofdingang
van de Van Reenenschool uit 1931. Diverse monumentale
banken bevatten het wapenschild, zoals de Westerwoldebank op
de hoek van de Mosselenbuurt (1930), de Amersfoortse Bank
(1940, onlangs in de Kroniek beschreven) en, enigszins vrij
vertaald, de Dokter Blok-bank op de hoek van het Plein en de
Jan Oldenburglaan (1947). Het etablissement, dat lange tijd de
naam 'Het Wapen van Bergen' droeg, is enkele jaren geleden
afgebroken en vertoont sindsdien een gapend gat, dat de roem
van het heraldische symbool weinig eer meer aandoet. Want het
wapen kent een lange en curieuze geschiedenis.
Tot de fusie met Schoorl en Egmond in 2001 waren de 'zes
merletten en een schuinbalk' ook het officiële wapen van de
gemeente Bergen. De formele bevestiging ervan werd overigens
pas in 1922 gegeven, nadat de gemeenteraad een verzoek daartoe
had ingediend. Er wordt in het Koninklijk Besluit gesproken
van 'het gebruik van het van ouds door haar [de gemeente]
gevoerde wapen' en terecht, want het was zeker al vanaf de 17de
eeuw als dorps blazoen in zwang geweest. De beschrijving in
het KB luidt: 'In keel een schuinbalk van zilver, vergezeld van
zes zoomsgewijs geplaatste merletten van hetzelfde'. In gewoon
Nederlands betekent dat een roodgekleurd schild met een witte
band en zes witte vogeltjes - al wordt het heraldische begrip
'zilver' ook wel eens letterlijk als kleur genomen. De merlet
ten of meerltjes zijn vogels zonder poten en snavel, die er vaak
uitzien als een soort badeendjes en die vaak inwisselbaar zijn met
andere vogelsoorten. Ze worden ook wel eens als 'canetten' of
'eenden' betiteld. Maar ze zijn betrekkelijk zeldzaam en komen
verder nog voor in de wapens van Schoorl en Heemstede,
Margraten en Nuth, Cuyck (met Boxtel, Grave, Vierlingsbeek
en Waalre), alsmede in het wapenschild van Oostkamp in West-
Vlaanderen, dat exact hetzelfde is als dat van Bergen.
Traditie
De oudst bewaarde afbeelding van het wapen is de (spiegelbeel
dige) weergave op de 'sluitsteen' in het koor van de Ruïnekerk,
Westerwoldebank, hoek Mosselenbuurt (foto: Frits David Zeiler).
'Sluitsteen' in het koor van de Ruïnekerk (foto: Bert Veer).
