Sint-Stanislaus He klasse. Deze prachtige ordetekens werden
respectievelijk in 1901 en in 1908 door Z.M. Tsaar Nicolaas II
van Rusland toegekend aan Jacob van Reenen. Het museum
kreeg de onderscheidingen in 2006 in langdurig bruikleen van
de tegenwoordige heer van Bergen Hugo H.J. van Reenen.
De Orde van Sint-Anna is op 14 februari 1735 gesticht door
hertog Karl Friedrich von Holstein Gottorp (1700 -1739). Het
was een eerbetoon aan zijn in 1728 overleden echtgenote, de
Russische tsarendochter Anna Petrovna (dochter van Peter
de Grote) en aan de toen heersende Russische keizerin Anna
Iwanowna Romanow. De orde telde één enkele klasse.
De zoon van Karl Friedrich, Karl Peter Ulrich kwam in 1742
als tsarevitsj naar Rusland, waar hij in 1760 slechts een halfjaar
als Peter III regeerde. In die periode werd de orde in Rusland
reeds zeer veel uitgereikt. Zijn zoon, tsaar Paul I maakte in
1797 met een algehele reorganisatie van het Russische decora
tiestelsel de Orde van Sint-Anna tot een zuiver Russische Orde
van Verdienste. Het aantal klassen werd tevens uitgebreid
tot drie. Later volgden nog een vierde en vijfde klasse. Het
kleinood is een gouden, rood geëmailleerd kruis pattée met
viermaal drie gouden vuurslagen in de armen. Het medaillon
toont een geschilderde vrouwenfiguur, Sint-Anna voorstellend,
in een landschap. De keerzijde toont een monogram van letters
AJPF, Amantibus, Justitiam, Pietatem, Fidem, (vertaald) 'voor
vrienden van recht, vroomheid en trouw'. Het kan tevens gele
zen worden als: Anna Imperatoris Petri Filia, (vertaald) 'Anna
dochter van Keizer Peter'.
De Orde van Sint-Stanislaus lie klasse (foto museum Het Sterkenhuis).
Tsaar Nicolaas II van Rusland was in 1901 ervan overtuigd dat
Jacob van Reenen, heer van Bergen en burgemeester aldaar, zo'n
vriend was! Hij schonk hem de orde op 23 oktober (Russische
tijdrekening. Rusland verving pas in 1918 de Juliaanse kalender
door de Gregoriaanse. Voor 1918 bestond er dus verschil in date
ring met de door Nederland gehanteerde Gregoriaanse kalender).
Koningin Wilhelmina was het met deze toekenning eens. Op 1
maart 1902 gaf zij, per akte, toestemming aan Jacob van Reenen
om de onderscheidingstekenen van de Orde van Sint-Anna ach
ter zijn naam te vermelden. Natuurlijk speelde de schenking van
de grond, waarop het monument staat, een grote rol. Maar dit
niet alleen. De Van Reenens hebben er destijds alles toe bijge
dragen om de onthulling van het monument in september 1901
tot een bijzondere historische gebeurtenis te maken, waarvan de
betekenis tot op de dag van vandaag levend is gebleven.
Na 1901 werd bij het monument elk jaar een herdenkingsdienst
gehouden. De herdenking van 19 september 1908 werd gevierd
samen met de Russische militair attaché kolonel d'Adabache,
de minister Graaf Pahlen, de secretaris van het gezantschap, een
Russische priester en een voorzanger van de Russisch-orthodoxe
kerk in Den Haag. Toen werd vermeld dat de Russische regering
onder de indruk was van de trouw waarmee het gemeentebestuur
van Bergen de herinnering aan de dappere soldaten levend hield.
Als dank hiervoor kreeg Jacob van Reenen een tweede onder
scheiding van Tsaar Nicolaas II, de Orde van Sint-Stanislaus
tweede klasse (vastgesteld op 29 juli 2008, Russische tijdreke
ning).
De orde van Sint-Stanislaus is van oorsprong een Poolse orde,
door Stanislaus II Augustus Poniatowski, koning van Polen,
ingesteld op 7 mei 1765. De orde herinnert aan de heilige bis
schop en martelaar Stanislaus (1035 -1079). Na inlijving van
Polen bij Rusland in 1830 werd de Orde van Sint-Stanislaus de
laagste in rangorde van de negen orden die de Tsaar verleende.
De versierselen van de orde werden in de loop der tijd wat ge
wijzigd. Na 1831 gaat het om een gouden Maltezer kruis. Elk
van de acht punten is met een gouden bal bedekt. De armen van
het kruis zijn rood geëmailleerd of van glas op een rode onder
grond. Op het ronde medaillon staan twee vervlochten letters
S (Sanctus Stanislaus) en daaromheen een groen geëmailleerde
krans van bladeren. Tussen de armen zijn gouden gekroonde
adelaars aangebracht, het nationaal symbool van de Tsaar. In
1839 werd het aantal klassen van vier naar drie teruggebracht en
werd vastgesteld dat de tweede klasse alleen nog aan buitenlan
ders verleend kon worden.Tijdens de regering van Lenin werden
na de Oktoberrevolutie van 1917 door de staat alle ridderorden
afgeschaft. De Orde van Sint-Stanislaus wordt echter tot op
heden als 'huisorde, van de familie Romanov, zij het spaarzaam,
verleend. De beide onderscheidingen, de Orde van Sint-Anna en
de Orde van Sint-Stanislaus zijn nu waardevolle objecten in de
collectie van museum Het Sterkenhuis. De museumcommissie is
Hugo Van Reenen dan ook zeer erkentelijk voor deze langdurige
bruikleen.
Bronnen:
- J. Zuurbier, H. Brandsma, B.Wagenaar, De lange herfst van 1799:
de Russisch-Engelse invasie in polderen duin. Stichting
Herdenking 1799,1998.
- Familiearchief Van Reenen 1851-1981, Regionaal Archief Alkmaar.
- Wikipedia Vrije Encyclopedie.
