TIJDENS DE REPUBLIEK 1581-1795 Het beleg van Alkmaar Op 21 augustus 1573 arriveerde het Spaanse leger onder leiding van Don Frederik, de zoon van Alva, bij Alkmaar. De soldaten sloegen hun tenten in de dorpen rondom Alkmaar op, ook in Bergen: de stad werd omsingeld. In de dagen en weken daarna volgden vele (schijn)aanvallen, die de vechtlustige Alkmaarders steeds wisten af te slaan. De Spaanse soldaten waren uitgeput en onwillig vanwege het feit dat ze al maanden geen soldij hadden ontvangen. Op 18 september bestormden de Spanjaarden in een grootse actie Alkmaar aan alle kanten en weer bleken de Alkmaarders in staat om hun belagers van zich af te houden: 'Maar die van binnen zoo burger als soldaat weerden hun zeer dapper, gaande den vyand op de borstwering te gemoedt, met schieten en werpen van steenen, brandende hoepen, heete pekel, heete pis, heete wapeling, heet kalkwater, heete oly, gesmolte loot, gestoote glas of gruis, lang stroo, brandende beezemen met lange stokken, en meer stoffen daar toe dienende, 't welk de vrouwen en kloeke jonge maagden, en kinderen aanbragten, en de vyand wierdt daar afgeslagen; en toen hij week, schooten de burgers zeer sterk van agteren in den hoop. De commandant van de Geuzen, Diederik Sonoy, gaf eindelijk op 23 september de order om de sluizen te openen en de dijken door te steken, waardoor het Spaanse legerkamp geheel onderliep. Tegen zoveel modder waren de vermoeide Spanjaarden niet bestand en ze besloten het beleg op te breken. Op 8 oktober 1573 keerde het Spaanse leger Alkmaar de rug toe, wat aan de Alkmaarders de kreet 'Van Alkmaar begint de Victorie' ontlokte. Diederik Sonoy door C.E. Taurel, ca. 1860 (Regionaal Archief Alkmaar). In 1580 spreekt koning Filips II de banvloek uit over de opstandelingenleider Willem van Oranje; het jaar daarop zetten de Staten-Generaal met het 'Plakkaat van Verlatinghe' Filips II af als laatste graaf van Holland, onder het motto: 'Een vorst is er om zijn onderdanen te dienen en niet om hun vrijheid en privileges te ontnemen'. De Gewestelijke Staten trekken vervolgens de grafelijke bevoegdheden naar zich toe en worden daarmee de leenheren van de leenmannen van de heerlijkheden. Het feodale stelsel blijft zodoende nog gehandhaafd tot 1795. Onder Duitse heerschappij: Van Holstein-Schaumburg (1568-1641 Zoals reeds gezegd laat Hendrik van Brederode vlak voor zijn dood, tegen het besluit van Alva in, de heerlijkheid bij uiterste wilsbeschikking na aan zijn tweejarig petekind en neefje, Hendrik V (1566-1597), graaf van Holstein-Schaumburg en Sterneburgh, heer van Gemen. Zijn keuze van erfgenaam is niet vreemd: er bestond al sinds het begin van de 16e eeuw een band tussen leden van de Hollandse adel en de familie Van Schaumburg. In 1506 trouwde namelijk graaf Joost I van Schaumburg met Maria van Nassau-Dillenburg, een dochter van graaf Johan V, de grootvader van Willem van Oranje. Een zoon van Joost I, Adolf XIII, de aartsbisschop van Keulen, was één van de voogden en opvoeders van Willem van Oranje aan het Brusselse hof, en één van zijn kleindochters, Amelia van Nieuwenaar, werd de vrouw van Hendrik van Brederode. Het wapen van het geslacht Van Holstein-Schaumburg. Vanwege de confiscatie van de Brederode-goederen door de Raad van Beroerten en de daarop volgende oorlogshandelingen duurt het tot na de Pacificatie van Gent in 1576 voordat de ouders van de jonge Hendrik, Elisabeth van Pallandt en Culemborg en Joost II, graaf van Holstein- Schaumburg en heer van Gemen, het zwaar belaste erfgoed kunnen aanvaarden. In 1588 wordt Hendrik V officieel beleend met de heerlijkheid Bergen, die hij op tienjarige leeftijd al eens met zijn tante Amelia had bezocht. Hendrik trouwt in 1592 met Mechtild (Metta), gravin van Limburg-Bronckhorst en Stirum (1561-1622); ze krijgen een zoon, Joost Herman. Door chronisch geldgebrek wordt de heerlijkheid in de jaren na Hendrik van Brederode veel kleiner. Om de opgelopen schuldenlast van de Van Brederode's te kunnen betalen worden er steeds weer landerijen en delen van de Bergermeerpolder verkocht. Ook de heerlijkheid Callantsoog, die Hendrik V heeft geërfd maar zijn tante Amelia in vruchtgebruik heeft,

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Bergense kroniek | 2010 | | pagina 18