AMERSFOORTSE EVACUÉS IN BERGEN
Hotel Nassau-Bergen, Bergen aan Zee, begin mei 1940. (foto: Noordhollands Dagblad)
oord en Jong Nederland in Bergen aan Zee werden in gereedheid
gebracht voor de 331 verpleegden uit het Renkumse sanatorium,
plus het vijftig personen tellend verplegend personeel.
Ontvangst en registratie
In Bergen werden de evacués bij aankomst op het station in
groepen verdeeld. De zieken werden door het Rode Kruisper-
soneel naar de tijdelijke ziekenhuizen gebracht en de anderen
werden door vrijwilligers naar een militaire kantinetent aan de
Karei de Grotelaan en naar De Rustende Jager begeleid. Hier
stond een groot aantal vrijwilligers en gemeentepersoneel klaar
om de evacués te registreren en van eten en drinken te voor
zien. Door middel van een systeem van rode kaarten werden
de gezinnen ingedeeld voor onderdak. Er werd een commissie
ingesteld voor verstrekking van gratis voedsel onder leiding
van wethouder Miltenburg. Hoofden van scholen werden
aangezocht te helpen om de evacués onder te brengen. In haast
werden hiertoe verschillende scholen ingericht. Van het aange
voerde stro werden slaapplaatsen bereid. Politie, luchtbescher-
mingspersoneel en padvinders brachten de evacués naar hotels,
pensions en de diverse particuliere opvangadressen.
Over het algemeen was de ontvangst zeer hartelijk en
gastvrij op een enkele uitzondering na, getuige het relaas van
de (Joodse) mevrouw Bouman:In Bergen werden we opge
vangen door padvinders. Maar terwijl we op weg waren naar
een grote tent die voor evacués was ingericht, werden we van
uit de lucht beschoten. Ik geloof niet dat iemand letsel heeft
opgelopen, maar we schrokken natuurlijk heel erg. In de tent
kregen we wat te drinken en werd ons verteld wat ons te doen
stond. Ieder gezin kreeg een adres toegewezen. De Bergenaren
waren verplicht mensen in huis te nemen. Iedereen ging op pad
met de bagage die hij had afgegeven aan de padvinders, maar
onze bagage was nergens te bekennen. Dus wij gingen op zoek
naar ons onderkomen met alleen handbagage.
Wij troffen het wel heel ongelukkig, want het bleek al
spoedig dat onze gastheer een luitenanten gastvrouw NSB'ers
waren. Wij werden door die mensen heel onheus behandeld.
Zo mochten we niet in de woonkamer komen en weigerden ze
slaapplaatsen voor de kinderen te maken en die kerel zei tegen
mijn man: "Heb je geld? Jij moet voor de verduistering zorgen
en de hond uitlaten.We waren perplex. Gelukkig begrepen de
buren onze situatie en brachten ledikantjes voor de kinderen.
Omdat we onze bagage kwijt waren, waren we helemaal van
die NSB'ers afhankelijk, maar na een paar dagen zorgde de
groepsleider voor een ander onderkomen. Het grote wonder
was, toen we naar die nieuwe behuizing Pension Het Witte
Huis aan de Ruïnelaanonderweg waren, we zomaar voor
een huis in een straat onze bagage zagen staan! Wij zijn bij die
mevrouw van Het Witte Huis fantastisch opgevangen en met
ons nog vele anderen.'
Roel Kuipers:Het was 11 mei dat ér in de ochtend een
bus voor ons huis stopte. Er kwamen groepjes mensen uit. Een
mevrouw met een dochtertje van mijn leeftijd liep op onze deur
af. Ze hadden slechts een sloop met hierin wat kleren bij zich.
Andere mensen gingen bij de buren naar binnen. Ze werden
bij ons, net als elders, heel gastvrij ontvangen. De mevrouw en
haar dochter kregen mijn kamer. Lekker, mocht ik weer eens
bij mijn ouders op de kamer. Ik weet niet hoeveel dagen het
geduurd heeft, maar voor mijn gevoel was het maar kort. Zoals
Bergen later voor de hartelijke ontvangst een bank heeft gekre
gen, zo kregen mijn ouders een ets van de Amersfoortse toren
de Lange Jan. Deze ets hangt nu in mijn werkkamer.
Bert Thomas:Toen de evacués bij ons binnenkwamen,
speelde zich nog een andere gebeurtenis af. Ongeveer tege
lijkertijd ontving mijn vader een mobilisatiebevel. Hij moest
zich onmiddellijk melden bij het gemeentehuis om de gevechts
kracht van het Nederlandse leger te versterken. Het bericht
was duidelijk: alle weerbare mannen tot en met veertig jaar
werden opgeroepen. De werkelijkheid van dit bericht drong tot
iedereen in ons gezin door en toch konden we het nauwelijks
beseffen. Bij het snelle afscheid van ons vroeg hij mij als oudste
van het gezin, de zorg op me te nemen voor moeder en de kin
deren in het geval hij niet terug zou keren. Ik beloofde het en
realiseerde mij nauwelijks wat ik toezegde. Ik dacht aan wat
ik gelezen had over de Eerste Wereldoorlog en dit soort drama
tisch afscheid. Op het moment hield ik me goed. Later toen ik
alleen kon zijn, had ik een lange huilbui nodig om de spannin
gen te boven te komen. Deze gebeurtenis vond plaats tegelijk
met de komst van onze evacués. In het begin was het zo dat
zij hun leed en verdriet moesten verwerken en wij dat van ons.
Ieder had genoeg aan zijn eigen leed. Mijn vader vertrok en
ging de oorlog in; wij wisten niet beter.
Twee dagen later zagen wij hem terug. In ons dorp. Als
soldaat, die kennelijk de opdracht had gekregen het verkeer
te regelen op de hoek bij garage Smit en kledingmagazijn
Kollmer. Tot aan zijn middel was hij gekleed in een broek van
het leger met puttees beenwindselsom zijn benen en daarop
droeg hij het colbertjasje waarin hij was weggegaan. Hij was
een toonbeeld van hoe Nederland was voorbereid op een oorlog
tegen de nazi's. Met onze evacués in huis hebben we de bange
dagen goed doorgebracht. We leefden in een roes van angst
en onzekerheid, we waren vreemden voor elkaar, we troffen
elkaar telkens wanneer de sirenes ons naar de kelder in ons
huis riepen. We hadden intussen onze oma, die alleen woonde,
in ons huis gehaald. Onder haar aanvoering daalden we al
lemaal af langs de trap naar de kelder. De ramen in de kelder
waren beveiligd met zandzakken en het was er donker. Oma
bad de weesgegroeten van de rozenkrans en wij deden hardop
mee. Onze gasten voelden zich daarbij wat verlegen omdat
zij protestant waren. Maar oma wist daar raad mee. Ze vroeg
eenvoudig of zij wilden meebidden, maar dan op hun eigen
manier. Zo zijn tolerantie en oecumenische gezindheid in de
nood van de oorlog ontstaan.
Bergen aan Zee
Mejuffrouw Netty Zeiler (1918), dochter van de heer Zeiler,
destijds eigenaar van Hotel Nassau-Bergen te Bergen aan Zee:
