I Het Duitse Koloniehuis
HANS BOUWER EN JAN HAGEMAN
X
Aan de Verspyckweg 3 te Bergen aan Zee staat een voormalig vakantiekoloniehuis, dat bekend
staat onder verschillende namen: 'De Duitse kolonie', 'Ferienheim', 'Kinderheim von der
Deutsche Hilfsverein' of 'Deutsche Ferienkolonie'. Velen zullen zich afvragen waar deze
benamingen vandaan komen. Wij hebben ons verdiept in de geschiedenis van deze vakantiekolonie
en ook van haar bewoners. Bij deze zoektocht zijn wij ondersteund door dr. Katja Happe. Zij is
enige tijd verbonden geweest aan het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD)
en heeft een studie gedaan over Duitsers in Nederland van 1918-1945.
Duitsers in Nederland
In de loop van de tweede helft van de 19e eeuw emigreerden
veel Duitsers naar Nederland om hier een beter bestaan op te
bouwen. Ze werkten voornamelijk in de land- en tuinbouw, de
veeteelt en de opkomende industrie. Later kwamen er ook veel
jonge vrouwen naar Nederland die als dienstbode bij particu
lieren gingen werken. Het welvaartsniveau was in die tijd in
Nederland hoger dan in Duitsland.
Aan het eind van de 19e eeuw verslechterde echter de
economische situatie in Nederland ook. Als gevolg daarvan
raakten veel Duitsers werkeloos. Terugkeer naar hun vaderland
was voor velen geen optie omdat het er daar ook economisch
slecht aan toe ging. Om de schrijnende armoede onder deze
specifieke groep te bestrijden, zijn er vanaf 1883 in Nederland
verschillende verenigingen opgericht.
Deze 'Deutsche Hülfsvereine' (later 'Hilfsvereine')
kregen de belangrijke taak de bewoners van Duitse afkomst
maatschappelijk en financieel te ondersteunen. Ze werden o.a.
opgericht in Rotterdam, Haarlem, Tilburg, Arnhem, Utrecht
en Amsterdam.
In vergelijking met de werkeloze Nederlanders ver
keerden werkeloze Duitse gezinnen over het algemeen in een
slechtere positie omdat de bestaande hulpverleningorganisaties
zich voornamelijk richtten op het welzijn van de Nederlandse
bevolking. Toch bestond er een intensieve samenwerking tus
sen de Hilfsvereine en de Nederlandse hulporganisaties om te
voorkomen dat mensen door meerdere instanties gelijktijdig
ondersteund zouden worden. De Hilfsvereine werden ge
financierd door middel van ledenbijdragen, schenkingen en
legaten.
Vakantiekolonie
Een andere vorm van hulpverlening boden de twee Amster
damse verenigingen: 'Voor hulp aan het Duitse kind' en de
'Duitse vakantiekolonie in Amsterdam'. Zij stelden zich ten
doel slecht gevoede en minderbedeelde kinderen van Duitse af
komst een tijdelijk onderdak te bieden bij Nederlandse families
om ze te laten aansterken en (desnoods) van nieuwe kleding te
voorzien. Uit deze twee Amsterdamse verenigingen ontstond
in datzelfde jaar de 'Verein der Deutsche Ferienkolonie'. Doel
van deze vereniging was om geld in te zamelen voor de bouw
van een nieuw vakantiehuis ten behoeve van deze Duitse kin
deren die in Nederland woonden. Er werd gezocht naar een
geschikte locatie om een vakantiekoloniehuis te bouwen waar
circa veertig kinderen met begeleiders konden verblijven. De
voorkeur ging uit naar een locatie aan de kust vanwege de ge
zonde zeehicht. Uiteindelijk viel het oog op het rond die jaren
gestichte Bergen aan Zee.
Bouw in Bergen aan Zee
Het bestuur van de 'Verein der Deutsche Ferienkolonie' kwam
in contact met het echtpaar Van Reenen-Völter dat de eigen
domsrechten van de badplaats bezat. Het echtpaar stond sym
pathiek tegenover de doelstelling van de vereniging en besloot
een stuk grond te schenken met een oppervlakte van 2500m2
aan de Verspyckweg, grenzend aan de vakantiekolonie 'Het
Zeehuis'. De Duitse afkomst van mevrouw Van Reenen zal
vermoedelijk een positieve rol gespeeld hebben bij dit besluit.
De schenkingsakte passeerde op 5 juni 1912 bij notaris
C. Miseroy te Amsterdam.
Twee architecten, R Vorkink en J.P. Wormser, kregen
dc opdracht om een ontwerp te maken. Deze architecten waren
in hun beginperiode verwant aan de stijl van de Amstei'damse
School. Tijdens het ontwerpen van het koloniehuis lieten zij
zich adviseren door de bekende architect H.P. Berlage, die
betrokken was bij diverse andere projecten in Bergen aan Zee.
Het ontwerp resulteerde uiteindelijk in een T-vormig gebouw
dat plaats bood aan maximaal 40 kinderen met hun begeleiders.
Flet gebouw had verschillende slaapzalen, een eetzaal en enkele
ruimten om de begeleiders te herbergen.
