De veiling van een herberg
Oorspronkelijk stond hier een van de vele herbergen die
Bergen rijk was. Daar had tot enige jaren voor ons verhaal
begint Margaretha Nanne achter de tap gestaan. In 1877
was er brand geweest. De herberg werd toen door Willem
Jak, herbergier te Bergen, in openbare veiling gebracht in de
ruïneuze staat waarin het etablissement zich bevond, met
inbegrip van de verzekeringsuitkering. Huizenverkoop in
die tijd ging primair via veilingen en zeker in de regio niet
of nauwelijks via makelaars. Op 5 februari 1879 verkoopt
Jak ten overstaande van notaris Mattheus Gouverne bij
publieke veiling het volgende:
Het huis waarin herberg met tuin en erf en verdere
aanhorigheden aan de Heerenweg (1220 m2) te Bergen
Twee stukken bouwgrond als tuin, eveneens aan de
Heerenweg (810 en 960 m2)
Na opbod en mijn bedraagt de verkoopprijs
2.420, uiterlijk na zes weken te voldoen ten kantore van
de notaris. Voor dit bedrag wordt Gerrit Brakenhoff te
Bergen, zonder beroep, de eigenaar.
De verkoopakte geeft een mooie indruk wat een herberg
toen aan interieur bevatte. Want Brakenhoff verbindt zich
om voor een bedrag van 500 tevens af te nemen:
Een biljart, drie ballen, keuen en rek voor 200
Drie tafels, twaalf stoelen en een kachel voor 60
Een handkar en gortlade voor 100
Drie lampen, drie paarse gordijnen, drie hortjes, een
wijnbank, twee zitbanken, twee stellingen, vier kannen,
zeven karaffen, vier trechters, twintig bierglazen, vier en
twintig wijnglazen en kelkjes, achttien glazen (roemers),
ongeveer honderd flesonderkruiken, twee balansen, tien
koperen schalen, maten en gewichten en enige bussen en
laden voor 140.
Koper Gerrit Brakenhoff was de toenmalige eigenaar van
Het Wapen van Bergen op de hoek van de Breelaan en
de Vijverlaan. Prominente Bergense ingezetenen hadden
hem gevraagd een tweede kolfbaan aan te leggen; ze
wilden hun geliefde sport niet meer in De Rustende Jager
uitoefenen na een ruzie met de herbergier. Brakenhoff ging
op het voorstel in en verbouwde de herberg tot overdekte
kolfbaan. Die werd in 1880 geopend. Elij doopte hem 'De
Vriendschap'.
Kolf is een sport die oorspronkelijk buiten werd gespeeld
op lange banen. In 1769, op het hoogtepunt van de
populariteit van het spel, telde Amsterdam niet minder dan
190 kolfbanen, waarvan 31 overdekte. In West-Friesland
is het spel nog lang populair gebleven. De op 13 mei 1885
opgerichte, inmiddels Koninklijke Nederlandse Kolfbond
organiseert nog steeds Nederlandse kampioenschappen.
Een onmisbaar element in de populariteit van de sport
waren ongetwijfeld de tafeltjes op de houten vlonders om de
cementen baan, waar men onder het genot van een drankje
naar het spel kon kijken. Daar lag dus het belang van Gerrit
Brakenhoff. De Rustende Jager had al tientallen jaren een
Hoek van Zuilenhof eind 19de eeuw. Het verkeersbord aan het begin van de
Loudelsweg vermeldt: Maximum snelheid niet harder dan draf. (bron: Piet Mooi])
kolftraditie en Gerrit trachtte te concurreren tegen de
nieuwe kolfbaan die daar in 1876 was gebouwd. Helaas, bij
hem bleven de klanten uit. De Bergenaren die hem tot zijn
avontuur hadden aangezet hadden inmiddels hun geschillen
bijgelegd en gingen weer naar de 'Rus'. Trouwens, wat had
je zonder recommandatie aan een kolfbaan ver buiten het
eigenlijke dorp en in een dunbevolkte, arme buurt? Gerrit
leende in 1882 nog eens 6000 van een Alkmaarse, maar hij
kon de verplichtingen van zijn lening niet nakomen en zijn
geldschieter vroeg in 1884 zijn faillissement aan.
Op 4 maart 1884 vindt voor notaris De Lange uit Alkmaar
weer een veiling plaats, in de herberg De Vriendschap
zelf. Het verzoek komt van F.J. Theissling, koopman te
Alkmaar. Hij treedt op als gemachtigde van zijn moeder,
Anthonia Micklinghoff, weduwe van J.C. Theissling. Zij is
de hypothecaire schuldeiseres van Gerrit Brakenhoff, die
nu als beroep kastelein opgeeft. De hypotheek dateert van
21 juni 1882. Uit de akte blijkt dat hij zijn hypotheekgevcr
onherroepelijk heeft gemachtigd in geval van wanbetaling
tot openbare verkoop over te gaan. Deze keer wordt in
veiling gebracht:
Een huis ingericht als herberg, genaamd De Vriendschap
met kolfbaan, stalling, erf en tuin (2990 m2), gelegen aan de
Heerenweg (nu Oude Bergerweg) te Bergen.
Een huis ingericht als herberg met stalling en erf, groot
660 m2 en genaamd Het Wapen van Bergen, gelegen aan de
Breelaan te Bergen.
Het hoogste bod voor De Vriendschap komt van Theissling
zelf en bedraagt 2805. Het hoogste bod voor Het
Wapen van Bergen bedraagt 2610; bieder is de Bergense
timmerman Hendrik Hilbrand.
Hierna worden beide panden gezamenlijk, 'in
massa' heet het in de akte, geveild. Het hoogste bod is weer
van Theissling: 5505. Vervolgens verklaart deze de beide
panden aan zichzelf toe te wijzen ...en deze toewijzing aan
te nemen onder voorbehoud om binnen den wettelijken
termijn zijn lastgever te noemen. De koper geniet als
hoogste bieder 171,25 strijkgeld voor De Vriendschap en
85 voor de beide percelen samen. Strijkgeld was het bedrag
dat toekwam aan de hoogste bieder als beloning voor het
