MUSEUMNIEUWS
P. JONGEJANS
Museumnieuws uit Het Sterkenhuis
De Ruïnekerk in tijd verbeeld, tentoonstelling 30 april t/m 30 oktober 2005
Kerk te Bergen,
1730. De ruïne
en het behouden
deel van de kerk
vanaf de west
kant gezien.
(Ets, collectie
Het Sterkenhuis).
'De Grote Kerk'
van Bergen vóór
de verwoesting
in 1574. (Gravure,
collectie Het
Sterkenhuis.)
^2 en zegt wel: 'de tijd spreekt' of 'ik zie het voor me'. Dit pro
ces zal zich afspelen bij alle bezoekers aan de zomertentoonstei-
ling 2005 in gemeentemuseum Het Sterkenhuis. Daarbij gaat het
om een tijdperk van ruim negen eeuwen, waarin een kerk centraal
staat in een dorp. Is Bergen denkbaar zonder Ruïnekerk? Neen!
De geschiedenis van deze kerk werd in het verleden reeds
vele malen beschreven. De 'Stichting De Ruïnekerk Spreekt' nam
nu het initiatief om de kerk in 2005 te laten 'spreken'. Samen met
de Bergense musea, het Kunstenaars Centrum Bergen, de Eerste
Bergensche Boekhandel en een aantal basisscholen worden in de
komende zomerperiode activiteiten georganiseerd. De expositie
in Het Sterkenhuis vormt één van deze activiteiten, waarbij de
bezoeker de geschiedenis van de Ruïnekerk, verdeeld over een
aantal perioden, kan 'zien'.
Het begint in 1094. Uit een schenkingsakte blijkt dat in die tijd in
Berga (Bergen) een kapel staat, die valt onder de hoofdkerk van
Schoorl. Een eeuw later is deze kapel vervangen door een zaal
kerkje, opgetrokken uit tufsteen. Enkele van die stenen worden
zorgvuldig bewaard in het depot van het museum en worden in
de tentoonstelling getoond.
De geschiedenis van 'De Grote Kerk' van Bergen (destijds de
Petrus en Pauluskerk) begint in de 13' eeuw. In de expositie
bevindt zich veel beeldmateriaal over de bijzondere betekenis van
de kerk als bedevaartsoord, een gevolg van een wonder dat zich
afspeelde in 1421 na de St. Elizabethsvloed: Het Mirakel van
Bergen'.
En minstens zo miraculeus is het dat een gebaar tot barm
hartigheid, waarbij sinds 1468 jaarlijks tarwe (later brood) wordt
uitgedeeld aan de armen en dat, ondanks een bittere godsdienst
strijd en een kerkverwoesting, in Bergen tot 1912 in stand wordt
gehouden. Zij het dan dat in de tweede helft van de 19e eeuw
deze uitdeling meer en meer folklore wordt: 'Het Deelbrood'
Dan volgt in 1574 de verwoesting van de kerk. Diederick van
Sonoy en Don Frederik de Toledo, respectievelijk aanvoerders
van de Geuzen en de Spanjolen, zijn verantwoordelijk voor de
verwoesting van bijna alle kerken in Kennemcrland. Sonoy ver
brandt de kerk in Bergen en de Abdij van Egmond. Bijzonder is
dat van de vele ruïnes alleen 'die van Bergen' nog overeind staat.
In de 17c en 1SC eeuw behoort de kerk tot de 'gereformeerde
gemeente', vanaf 1816 bekend als Nederlands Hervormde Kerk.
Van kerk en predikanten in die periode kan veel worden getoond.
Een belangrijke predikant in die tijd is Ds. Andreas Kok. Van
groot historisch belang is zijn gedenkrede uit 1774 'Het tweede
eeuwgetij van Bergens kerkverwoestingdat naderhand in druk
werd uitgegeven..
In de 19' en 20' eeuw zijn twee jaartallen belangrijk. In 1867
wordt de Ruïne, dank zij bemoeienis van de Akademie van
Wetenschappen, behoed voor de sloop. In 1955 begint de grote
restauratie door architect C.W. Royaards. Van de vele predikan
ten in de 20e eeuw was Ds. F.W.J. van den Kieboom bekend en
geliefd bij de gehele Bergense bevolking.
De Ruïnekerk is ook heden het centrale punt in Bergen.
Hervormden en Gereformeerden zijn in dit eeuwenoude gebouw
sinds 1987 'Samen-Op-Weg'. De eredienst was en is nog steeds de
hoofdfunctie van de kerk. Maar het is ook een plek van samen
komst voor openingen, muziekuitvoeringen en andere culturele
evenementen. En hoe zou het gebruik van de kerk mogelijk zijn
zonder de belangrijke rol van de koster?
De Ruïnekerk is vanaf het eind van de 19' eeuw ook het
beeldmerk van Bergen, veel voorkomend bij V.V.V., hotels, en
souvenirwinkels.
De expositie in Het Sterkenhuis toont prenten, tekeningen, schil
derijen, documenten en voorwerpen die 'de tijd van de
Ruïnekerk doen spreken'. Daarbij laat een kleine collectie curiosa
zien dat elke toerist een mogelijkheid heeft om met een tastbare
herinnering aan de Ruïnekerk naar huis te gaan: een ansichtkaart,
een koektrommel, een dasspeld of een glas-in-loodraam.
