Zanegeest en
Baakmeergeest tellen
een aantal oude
boerderijen zoals
Hoeve Saenegheest,
een van oorsprong
7 7" eeuwse dubbele
stolp met vijzelberg.
(Foto: Henk Min).
gebleven en zelfs tot 1967 was de boerde
rij van Kees van Wonderen (nu café
Shooters) aan de Karei de Grootelaan nog
agrarisch in bedrijf. Met het opkomend
toerisme en de uitbreiding van het win
kel- en horecabestand kregen alle boerde
rijen in het centrum een andere functie.
Maar vele boerderijen daarbuiten hebben
inmiddels een andere bestemming gekre
gen, zoals een garagebedrijf, manege,
appartementencomplex of kunstenaars-
atelier. Tachtig (stolp) boerderijen telt
Bergen zo blijkt uit de inventarisatie die
Henk Min voor de Historische
Vereniging nu bijna heeft afgerond in het
kader van het provinciale inventarisatie
project. Uit deze gegevens komt nu al een
beeld naar voren van het huidige gebruik
van de boerderijen. 'Geboerd' met koeien
op stal wordt er nog maar in één ervan
(J. Bak, Groeneweg 36); wel worden der
tien stolpen nog bewoond door agrariërs
die hun bedrijf op of bij de huiskavel uit
oefenen. Vijftien stolpen hebben een
geheel andere functie - waarbij ook
bewoning voorkomt - en de rest is in
gebruik als woonstolp door burgers die
buitenlui zijn geworden.
De stolpen van Bergen
Een eenzame stolp onder een zwerk vol
westerstorm: een schilderij van Jan van
Herwijnen. Of koeien in de mist met
stolpen aan de duinrand als decor: Jaap
Min op zijn best. Vooral met de Bergense
School kregen schilders oog voor de
grote bekoring van het boerenlandschap
rond Bergen. Gestel, Wiegman, Van
Blaaderen en zelfs Picasso die in 1905 een
tijdje in Schoorldam verbleef: hij schil
derde in zijn 'blauwe periode' drie boe
rinnen met een stolp.
Vrijwel alle boerderijen in Bergen
zijn stolpen van het Noord-Hollandse
'Normaaltype', dat wil zeggen met het
woongedeelte aan de voorzijde en de
darsdeur (inrijdeur voor de hooiwagens)
achter. Hier zijn overigens uitzonderin
gen op: in de vroege veenverkaveling van
de Oudburgerpolder bijvoorbeeld waar
het hooitransport over de dijk ging, heeft
de boerderij behalve het woongedeelte
ook de darsdeur aan de voorzijde. Ook
een zestal andere boerderijen in Bergen
heeft de darsdeur aan de wegkant en ze
lijken daarmee wat de voorgevel betreft
op de stolpen in West-Friesland. De
indeling is echter anders want de voor
deur van de Bergense boerderij kwam
recht-streeks uit in de stal en bij de West-
Friezen is de stal achterin gesitueerd.
Typerend voor Bergen en de rest van
de duinstreek is het overstekend riet over
de gevels en het ontbreken van dakgoten
daarbij, zoals we nu nog zien bij de stolp
Meerweg 2 en boerderij 't Sluisje. Brandts
Buys, de auteur van het bijna vijf kilo
zware standaardwerk over boerderijen in
Noord-Holland, verklaart dit vanwege de
beschikbaarheid van goed grondwater.
Voor wateropvang werd namelijk het dak
gebruikt; een pannendak is daar sowieso
geschikt voor, maar ook bij rieten daken
zie je normaal gesproken aan de onderzij
de twee a drie rijen dakpannen. Zoals hier
al vermeld zijn de Bergense boerderijen
niet echt uitbundig van uiterlijk. Maar
zeven stolpen hebben dakspiegels en de
ronde schoorsteen komt maar drie keer
voor: Natteweg 13, Meerweg 2 en Bree-
laan 73, die merkwaardigerwijze aan de
achterkant zit (en het was nou net de
bedoeling dat je die, als teken van wel
stand, van de weg af kon zien). Schoorl,
toch ook niet een echt 'rijk' boerendorp,
telt meer van deze sierlijke ronde schoor
stenen, namelijk acht. Opvallend is verder
het relatief grote aantal stolpen met witte
De boerderijen aan
de Kanaaldijk in
Bergen worden alle
afgebroken voor de
aanleg van de paral
lelweg van de N 9.
Enkele ervan worden
waarschijnlijk her
bouwd achter de
oorspronkelijke
plaats. (Foto van de
auteur).
39
