Bergen en de boerderij Bergen in de 1& eeuw, getekend door Hendrik Tavenier. Een agrarisch dorp met boerderijen rond de Ruïnekerk. (Fojo: collectie Regionaal Archief Alknaar). Mart Groentjes. LaS tH Wat zou het landschap in Noord-Holland zijn zonder de stolpboerderijen Zonder die 4.500 'piramides van de polder'. Het zou een beeld opleveren van snippers platteland met recreatiegebieden, 'nieuwe natuur' en moderne 'agribusiness', industrieachtige complexen en kassen zonder referentie met het agrarisch cultuurlandschap van de menselijke maat zoals wij dat kennen. Het is een spookbeeld dat best werkelijkheid kan worden als we niet oppassen. Dat de historische boerderij geheel verdwijnt wordt verhinderd door de monumentenwet. Maar dat betekent in Noord-Holland nog geen tien procent bescherming van het gehele aantal; de grote rest is vogelvrij en kan in feite morgen worden gesloopt. In heel Nederland verdween de laatste vijftig jaar de helft van het totale aantal boerderijen door uitbreiding van steden en dorpen, aanleg van nieuwe wegen en het ene na het andere ruimteverslindende bedrijventerrein. De agrarische ontwikkeling vraagt grootschalige bedrijfsvoering met grote, uniforme schuren en stallen waarbij voor een oude boerderij geen rol meer is weggelegd. Sloop is vaak het gevolg of, als het meezit, bestemmingsverandering. Niet zelden transformeert de boerderij dan echter in een opzichtige 'poenhoeve', een quasi-rustiek witblinkend landhuis. Hoogste tijd om het tij te keren was zowel de mening van de Stichting Historisch Boerderij-onderzoek als het landelijk beraad van provinciale Boerderijen-stichtingen. Het Jaar van de Boerderij 2003 werd uitgeroepen en tal van activiteiten werden ontplooit om de historische boerderijen de aandacht te geven die zij verdienen. 2003 is het Jaar van de Boerderij met ook in Noord-Holland vele activiteiten. De vlag wappert aan de stolp Schapenlaan 20, waar het secretariaat van de Boerderijen-stichting is gevestigd. IFoto van de auteur). De Boerenpiramide Wat maakt een boerderij in Noord- Holland tot stolp? Het piramidale dak van buiten en het 'vierkant' van binnen. Dc constructie met vier houten staanders, zo'n zes, zeven meter hoog, met daar bovenop liggende balken: het dekbalkge- bint. In vrijwel alle stolpen lopen de lig gende bovenbalken aan een of twee zijden een meter of meer door: het overstek. Hiermee komt meer ruimte beschikbaar aan de stalzijde en het woongedeelte. Een stolp is dan ook nooit helemaal een pira mide, de gevellengten verschillen iets en bovenop zie je een platte nok van 50 a 100 cm, ook wel langer als de stolp twee vierkanten heeft: een zogeheten zeskant. Een slimme uitvinding van de Noord-Hollandse boer, die stolp. Ontwikkeld vanuit de West-Friese langhuisboerderij met zijn vrijstaande hooiklamp op het erf. In Waterland, waar de boeren door de oxydatie van het veen van akkerbouw naar veeteelt (grasland) omschakelden en meer hooiopslagruimte nodig hadden, ver scheen de hooihuisboerderij. De losse klamp kreeg een houten dak en omtim- mering: een kapberg (of: kaakberg) en deze werd aan de stal van het langhuis vastgebouwd. De volgende stap was het groeperen van stal en dars aan drie zij den van de hooiberg die zo midden in het gebouw kwam te staan, met de woning ervoor: de langhuisstolp. Rembrandt heeft ze getekend rond Amsterdam. Bergen telt zo'n vroeg type met de boerderij 't Hoekje in het Van Reenenpark. Deze boerderij, nu woon huis, is 17' eeuws en werd van zijn land ontdaan door de villabouw en de aanleg van de Hertenkamp. 37

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Bergense kroniek | 2003 | | pagina 7