Bergen aan Zee', schaal 1:2500, vermoede
lijk in opdracht van de NV BEM gete
kend, geeft bij benadering de situatie in
1922 weer (6). De invulling van het cen
trum volgens Berlage is op deze kaart
weergegeven.
In 1928 verscheen de 'Schetskaart van
Bergen en Bergen aan Zee', behorende bij
de gids uitgegeven door de 'Vereeniging
tot bevordering van het vreemdelingenver
keer te Bergen (NH)' op een voor nu on
gebruikelijke schaal, namelijk 1:18750 (7).
De kaart werd gemaakt door P. Elders; de
gids - geschreven door P. Rus - is een
latere uitgave van de gelijknamige gids uit
1909. Het voor die tijd vrijwel volledige
stratenplan is op de kaart aangegeven. Er
valt een onderscheid te maken tussen ver
harde en onverharde straten.
In 1934 kwam een volgende
'Wandelkaart van Bergen en Bergen aan
Zee' uit (8). Behalve het jaar van uitgifte
staan geen uitgever of opdrachtgever op
de kaart vermeld. Prominent vermeld is
het 'bureau baddirectie'. Wij vermoeden
dat de kaart in opdracht van de NV BEM
is vervaardigd. Bergen aan Zee oogt als
een volledig dorp. Aan iedere straat staan
tenminste enkele villa's of andere gebou
wen, sommige straten zijn al helemaal
bebouwd. Ook vertoont de plattegrond
geen wegen of paden meer die op oudere
kaarten waren opgenomen en van een
naam waren voorzien. Het is de eerste
kaart die de werkelijke situatie redelijk
nauwkeurig weergeeft.
In 1937 gaf de VW-Bergen een
'Gids met kaart' uit; de kaart werd in het
zelfde jaar getekend door architect
Majella Cijffers (9). De forse kaart is in
een beknopte in blauwe steunkleur
gedrukte gids gevouwen. Hierin wordt de
bezoeker opgeroepen een wandeling te
maken in het natuurreservaat. Uitgebreide
aandacht wordt gevraagd voor de
'Bepalingen omtrent de duinwandelin
gen'. Een fotografische herdruk van de
kaart, op kleiner formaat, zonder de gids,
is ter gelegenheid van het eerste lustrum
in 1998 door de Historische Vereniging
Bergen aan haar leden verstrekt.
In 1948 verscheen de tweede uitge
breide druk van het boekje van M. Van
Rcenen-Völter: De Heerlijkheid Bergen
in woord en beeld. Deze editie is ver
zorgd door de dochter van de stichteres,
mevrouw M.E. baronesse Taets van
Amerongen-van Reenen. In deze druk
van het boekje is ten opzichte van de eer
dere drukken meer aandacht besteed aan
Bergen aan Zee. In dit verband is het
opgenomen plattegrondje 'Situatie van
terreinen der N.V. Bouw-Exploitatie
Maatschappij Bergen aan Zee' (BEM)
belangrijk. Het kaartje (10) geeft de situ
atie van 1940 weer; stratenplan en gereali
seerde bebouwing zijn zeer herkenbaar
weergegeven. De Sterkenstraat, de
Michahellcsstraat, de Voütelaan, de
Druivesteynstraat, het Konijnenpad en
Meeuwenweg zijn niet meer ingetekend.
Op basis van deze plattegrond is aangege
ven welke gebouwen percelen in
opdracht van de bezetter in 1943 zijn
afgebroken.
Bovengenoemde kaart is de laatste
die we gebruikten voor dit artikel.
1. De Springerkaart - 1907
2. De Veldheerkaart - 1909
3. De 1° wandelkaart - 1909
4. De 'Letterkaart' - ca. 1910
5. De 2' wandelkaart - ca. 1919
6. De Plankaart - 1922
7. De Elderskaart - 1928
8. De 3' wandelkaart - 1934
9. De lc VW-kaart - 1937
10. De BEM-kaart - 1940
In chronologische volgorde het voor dit
artikel gebruikte kaartmateriaal.
Kaart door landschapsarchitect Leonard A.
Springer, in 1907 gemaakt in opdracht van de
familie Van Reenen.
De wegenlegger
Het onderzoek naar de wegenlegger - die
informatie geeft over openbare wegen
buiten de bebouwde kom - in het
Regionaal Archief Alkmaar heeft nauwe
lijks ter zake doende informatie opgele
verd.
Het ontbreken van de straten in de
leggers hangt samen met het particuliere
karakter van de 'onderneming' Bergen
aan Zee. In het archief van de familie Van
Reenen echter zijn ook geen relevante
stukken teruggevonden (mond. med. A.A.
Veer, RAA, waarvoor dank).
De wegen, lanen en straten
Sommige straten, lanen of wegen zijn
nooit aangelegd, andere zijn verdwenen
of verlegd en tenslotte is er een categorie
- de grootste - waarvan de naam, in een
enkel geval meerdere malen, werd veran
derd.
Particulier eigendom
De door de NV BEM aangelegde en
beheerde wegen bleven vooralsnog parti
culier eigendom. Dat had onder andere
tot gevolg dar het parkeren in de wegber
men verboden was; men kon op één van
de 'autoparken' parkeren. Een ander
gevolg was de verplichting tot betaling
van een jaarlijks bijdrage in de kosten van
het wegenonderhoud. Tenslotte speelden
de wegbermen nog een rol in het door de
Van Reenens veelvuldig toegepaste stelsel
van bijzondere en soms bizarre erfdienst
baarheden. Deze zijn bekend als de 'Van
Reenen bepalingen' of de 'Van Reenen
servituten' (zie Bergense Kroniek mei
1995, blz. 18 e.v.).
Nooit aangelegd, toch benoemd
In de ruime duinvallei ten zuiden van het
dorp werd een weg vlak ten zuiden van
de Parkweg geprojecteerd: de Meeuwen
weg. Deze zou aansluiten bij de Zeeweg
en wel ter hoogte van het Vlagduin. De
naam van de Meeuwenweg is ontleend
aan de destijds in groten getale broedende
meeuwen in dit gedeelte van de duinen.
De nu nog voorkomende naam
Meeuwenlekken verwijst eveneens naar
deze brocdkolonie van eertijds. Deze
veldnaam is ook omstreeks 1970 nog eens
als potentiële straatnaam opgedoken.
Voor de geprojecteerde verbindings
weg tussen de Elzenlaan en de Meeuwen
weg was de naam Konijnenpad gereser
veerd. Dit was overigens al een bestaand
47