De interieurs van Huis Rampenbosch
en het Hof te Bergen
Karin Sundsback::"
Een vergelijking
Wie interesse heeft in de geschiedenis van Bergen kent ongetwijfeld de
beroemde kaart omstreeks 1650 getekend door de landmeter Dou en uitgegeven
door Blaeu in 1662. Tot aan de kleinste details laat de kaart het grondgebied
van Bergen zien, met grenzen, wegen, bebouwing en landbouwpercelen.
Centraal op deze kaart is een groot eigendom, een rechthoekig oppervlak
omringd door strak aangelegde bomenrijen. Aan de zuidkant hiervan bevindt
zich een park met paadjes en een groot huis.
Wat men ziet is het Hof te Bergen, eigendom van Anthonis Studler van Zurck.
Hij was in 1650 Heer van Bergen en tevens de opdrachtgever van Dou en Blaeu.
Als men nu nogmaals naar dat hof kijkt en de blik iets naar links verplaatst,
kan men een groot bosrijk gebied zien. Aan de rand van dit gebied ziet
men een huis dat, evenals het Hof, omringd is door bomen. Wie de kaart goed
bestudeert, kan de kleine letters ontcijferen die op de weg naar het huis
geschreven staan: Rampen bos. Rampenbosch was het eigendom
van de familie Ramp uit Haarlem en dit artikel gaat over de inventarissen
van huis Rampenbosch en van het Hof te Bergen.
In de zeventiende en achttiende eeuw werden boedelinventarissen om
verschillende redenen opgemaakt. De meest voorkomende reden was een
sterfgeval; in het bijzonder wanneer de overleden persoon een minderjarig
kind naliet. Vaak werden boedels ook opgemaakt bij faillissementen of bij een
huwelijk op huwelijkse voorwaarden. Vooral als een weduwe opnieuw trouwde
en nog kinderen uit een ander huwelijk had, werd de boedel van de vrouw
beschreven voordat ze zelf opnieuw ging trouwen. Op die manier waren
de kinderen uit een voorgaand huwelijk ervan verzekerd de erfenis van
hun moeder te krijgen als zij zou overlijden.
Men kan heel wat te weten komen, bijvoorbeeld over de welstand van de
huishoudens of over de manier waarop het huis ingedeeld was, door het analyseren
van boedelinventarissen. Van het Hof te Bergen werd in 1692 een boedelinventaris
opgemaakt toen Anthonis Studler van Zurck junior, zoon van de hiervoor genoemde
Anthonis, in 1691 was overleden. Een andere inventaris is van huis Rampenbosch
uit 1713. Deze werd opgemaakt omdat de slechte financiële situatie van de
toenmalige eigenaar hem dwong de inboedel te verkopen.
In het geval van het Hof te Bergen en Rampenbosch kijk ik naar objecten
die zich in deze huizen bevonden voor zover ze tekenen van welstand waren.
Daarna vergelijk ik de twee boedels. Ten slotte doe ik een poging om de inhoud van
de boedels in tijd en context te plaatsen. Maar eerst geef ik een schets van huis
Rampenbosch en het Hof te Bergen alsmede van de bewoners van deze huizen.
Twee huizen en hun bewoners
Het huis Rampenbosch hoorde toe aan
de familie Ramp, een patriciërsgeslacht
uit Haarlem. Engbcrt Ramp was de eerste
eigenaar van Rampenbosch en naast dit
huis in Bergen liet hij ook een huis in
Alkmaar bouwen, waar hij werkte.
Omdat de bouw van deze twee huizen
hem in de schulden had gedreven, moest
Engbert Ramp het grootste gedeelte van
Rampenbosch verhuren in 1642, en wel
aan Anthonis Studler van Zurck. Studler
van Zurck was namelijk op dat moment
bezig met het aanleggen van het Hof te
Bergen, dat vlak naast Rampenbosch
gelegen was.
Na de dood van Engbert Ramp in
1647 erfde zijn broer Andries het huis.
Andries bleef echter in Haarlem wonen,
alwaar hij in 1675 overleed. Zijn oudste
zoon Frederik was de eerste na Engbert
Ramp die zich op Rampenbosch vestigde.
Helaas verkeerde ook jonker Frederik in
precaire financiële omstandigheden, wat
het onderhoud van Rampenbosch niet ten
goede kwam. Na zijn overlijden in 1713
werd Rampenbosch nog bewoond door
zijn broer Dirk die er in 1720 overleed.
Daarna betrok Gijsbert Ramp, de oudste
zoon van Dirk Ramp het huis, totdat ook
hij daar in 1738 overleed. Met zijn over
lijden was het geslacht Ramp uitgestorven
en vererfde huis met inboedel aan de
familie Heereman van Zuydtwijck.
Rampenbosch werd alras in 1739
door deze erven verkocht aan de toenma
lig Heer van Bergen, Willem Adriaan,
graaf van Nassau Bergen, die het huis
gebruikte als een soort dependance van
het Hoi. Tot 1775 bleef Rampenbosch
staan, daarna raakte het zodanig in verval,
dat er geen andere mogelijkheid restte
dan de restanten van het huis af te bre
ken. Dit is zo grondig gebeurd dat er
heden ten dage geen zichtbare sporen
meer van te vinden zijn.
Het Hof te Bergen was bezit van de
de familie Studler van Zurck. Sinds 1641
was de eerder genoemde Anthonis
Studler van Zurck de nieuwe Fleer van
Bergen en vanaf 1642 had hij het naast
zijn nieuwe eigendom gelegen Rampen
bosch van Engbert Ramp kunnen huren.
In 1643 plantte hij de eerste boom van
het Hof te Bergen en in 1660 maakte hij,
samen met zijn vrouw Susanna Thibaut,
de officiële intocht in de Heerlijkheid.
Toen de bouw van het Hof begon, was
het de bedoeling dat het woongedeelte
3