De onnodige evacuatie van 1943
Selbstandigef Quartiermachen
isf verboten
Ru Waalewijn
In het themanummer 1, Bergen '40-'45, van mei 1995, is in een tweetal artikelen reeds de
evacuatie van een deel van de Bergense burgerbevolking belicht. Door nader archiefon
derzoek en aan de hand van verschillende interviews is thans een nieuwe en zelfs verras
sende kijk op deze materie boven water gekomen.
Kort na de capitulatie van het Nederlandse leger in mei 1940 werd een aantal huizen
gevorderd voor huisvesting van de bezettingsautoriteiten. Veelal kon voor de bewoners
vervangende huisvesting binnen Bergen worden gevonden.
Na het Engelse bombardement van 25 juni 1940 op Den Helder werd een aantal
inwoners van deze plaats in Bergen gehuisvest onder de noemer 'oorlogsgeweld-
vluchtelingen'.
In de loop van de tijd werd de omgeving van militaire objecten als 'Sperrgebiet' aan
gemerkt en moesten de nabij gelegen woningen worden ontruimd. Ook voor deze bewo
ners kon binnen Bergen vervangende woonruimte worden gevonden. Een klein aantal
verkoos echter woonruimte buiten Bergen te zoeken. Deze categorie werd door de evacu
atiecommissie aangemerkt als 'angstvluchtelingen'. Hiertoe behoorde ook een groepje
die, met het Duitse bombardement in de meidagen van 1940 op het vliegveld in het
geheugen, ook naar een, volgens hun mening, veiliger woonstede waren vertrokken.
Richtingaanwijzers e.d. van en voor bezettings
troepen, op de hoek van de Duinweg en
Breelaan. (Oorlogsdocumentatie Ma Prins,
beschikbaar gesteld door H. Weit, Bergen).
o werd het uiteindelijk oktober 1942
met de derde oorlogswinter in aantocht.
De Duitse propagandamachine werkte op
volle toeren. De ene na de andere over
winning, zowel in Noord-Afrika als in
Europa en met name in de Sovjet-Unie,
werd met de nodige overdrijving breeduit
op brallerige wijze uitgestort. In de krant
en op aanplakbiljetten werd dit nog eens
benadrukt met de kreet 'V' is VICTORIE
want Duitsland wint voor Europa op alle
fronten'.
Met niet aan de bezetter ingeleverde
radio's was voor een groot aantal Neder
landers de (door de Duitsers gestoorde)
dagelijkse nieuwsuitzending van Radio
Oranje vanuit Londen te horen. Dit ging
vooraf door het herhaald morseteken V
ofwel driemaal kort en éénmaal lang(:;').
Die radioberichten gaven een juister beeld
van de oorlogshandelingen. De uitzendin
gen eindigden steeds met de opwekkende
woorden van koningin Wilhelmina 'hoe
moeilijk de dag en hoe zwaar ook de tij
ding, we zijn wéér een dag dichter bij de
bevrijding'. Deze bemoedigende woorden
konden niet verhelen dat, vanwege de
Duitse militaire successen, de toekomst er
niet rooskleurig uitzag.
Op de achtste van deze donkere
oktobermaand kreeg de door de bezetter
aangestelde plaatsvervangend burgemees
ter G.J.H. Fijn opdracht de evacuatie van
een groot deel van de bevolking van
Bergen voor te bereiden. Na een korte
ambtelijke inventarisatie kon al op 13
oktober 1942 worden gemeld, dat in
Bergen 7411 personen 1878 huizen
bewoonden. Hiervan zouden 5780 perso
nen geëvacueerd dienen te worden uit
1488 woningen. De 1631 personen die
konden blijven waren economisch gebon
den aan Bergen en bewoonden 390 huizen.
Dit waren o.a. middenstanders, onderwij
zers, gemeente- en politiebeambten en
werkgevers en werknemers bij in Bergen
gevestigde plaatselijk gebonden bedrijven.
Op 8 november 1942 gingen de geal
lieerde troepen in Noord-Afrika aan land.
In Europa had de winter zijn intrede
gedaan. Het Duitse leger, diep doorge
drongen in de Sovjet-Unie, kampte met
grote logistieke problemen als gevolg van
de Russische weersomstandigheden zoals
afwisselend sneeuw, regen, vorst en dooi.
Er gloorde dus weer hoop in bezet
Nederland. Maar veel tijd om van deze
vreugde te genieten werd de Bcrgenarcn
De Duitse V-actie (zie twee zinnen eer
der) was bedoeld om de Britse te ont
krachten.
4S
r\r Genehmiqorq OrfskóWandantür Atkbiaar|
c: precher zur I Wehrmachtsbefelshaberl
iantur
in den Niederlanden
B tprmeister Der Obercjuartiermeisterl
II I— WW II -1
Zum Burgermeister
■é8®
i 4
