Van Vogel Coy tot Karperton
Boven: De oorspronkelijke 17e eeuwse boerderij De Vogelkooi in de tijd van Jan Besse
(1898) (fotoarchief Piet Mooij, Bergen NH). Daaronder: De Varkensfokkerij Karperton met
Moritz Judell
Schouwenburch en Sterrenburch de nieu
we eigenaar wordt genoemd van 'de
Corperton' in de Bergermeer. Evenmin
als van de 'Staat en Inventaris' van de
goederen nagelaten door Anthonis
Studler van Zurck, gedateerd 30 juni
1692, waarin sprake is van 'Item 4
Corpertoomen in de Bergermeer groot 14
morgen'.
Op 8 september 1917 werd de bouw
van het huis de Karperton feestelijk inge
luid.
Varkensfokkerij Karperton
In 1922, vijf jaren na de bouw van de
Karperton, liet Moritz Judell vlak achter
het landhuis een tweede, grote boerderij
bouwen, de Varkensfokkerij Karperton.
De eerste pachter (en bewoner tot
1925) was dezelfde J. Kramer die De
Vogelkooi had gepacht. Tussen 1925 en
1938 woonde N.M. Groen er met zijn
echtgenote en hun twee zonen Cor en
Piet. De Varkensfokkerij Karperton zou
in 1938 na een bestaan van slechts 16
jaren gesloopt worden, aangezien hij ruim
baan moest maken voor de aanleg van het
Vliegveld Bergen. De boerderij lag im
mers precies in de noordoostelijke aan
vliegroute. Gedurende de grondwerk
zaamheden werd er volgens mr. Frits
Zeiler een groot aantal stoffelijke resten
van varkens aangetroffen die aan de var
kenspest overleden en ter plekke begraven
waren.
Pesie's familiebad
In de jaren dertig ging het de Judells niet
meer voor de wind. Veel van hun vermo
gen, belegd in waardeloos geworden bui
tenlandse effecten, ging verloren. Nood
gedwongen werd de vijver van de Karper
ton in 1934 en 1935 aan de familie Pesie
verpacht die er slechts twee seizoenen
hun Pesie's Familiebad exploiteerden,
waaraan menig Bergenaar nog goede
jeugdherinneringen bewaart. In 1936
richtte de heer Pesie zijn eigen zwembad
aan de Bergerweg op. In 1937 nam
Herman Judell de exploitatie zelf ter hand
en stichtte het Pension en Natuurbad
Karperton
Naam Karperton
Albert Judell richtte in het begin van de
jaren twintig een kaassmelterij in Limmen
op, en noemde deze, in navolging van het
huis van zijn vader, ook Karperton. De
smeerkaasfabriek Karperton werd in 1932
door Gerrit Grondsma gekocht en naar
de Kanaalkade en de Dijk in Alkmaar
verplaatst. De naam van de in 1983
(waarvan het tracé parallel maar ten wes
ten van de huidige, geasfalteerde toe
gangsweg vanaf de Hoeverweg naar het
Militaire Depot liep), op circa 700 meter
ten noordwesten van de huidige Bos
molen aan de zuider ringvaart. Het adres
was echter wel Groeneweg 20. De Vogel
kooi werd in 1921 door J. Kramer van
Moritz Judell gepacht en in 1937 door
P. Conijn.
Karperton
Vijf april 1917 kocht de vermogende
Amsterdamse koffiemakelaar Moritz
Judell De Vogelkooi voor 80.000.
Datzelfde jaar liet hij in de noordoostelij
ke punt van het volkomen open weiland
behorend bij boerderij De Vogelkooi het
landhuis Karperton bouwen, als zomer
huis voor zijn echtgenote Rosina Elias.
Eerst werd de 0,6 hectaren grote vijver
gegraven, daarna werden twee woningen
gebouwd: een arbeiderswoning en het
landhuis.
Noemenswaardig zijn de architecten
van de Karperton: Jan Wils en Theo van
Doesburg van de zogenaamde Stijlgroep.
Jan Wils zou later in de jaren twintig het
Olympisch Stadion in Amsterdam bou
wen. De Alkmaarse aannemer van de
Karperton was de vader van Jan Wils.
Bekendheid met de oude namen 'het
Corperswiel' en 'de Corperton' en de
analogie tussen de namen Vogel Kooi en
Karper Ton, of zijn wens om in de Vogel
Coy karpers te gaan kweken, zal Moritz
Judell vermoedelijk hebben doen beslui
ten om het landgoed in 1917 de Karper
ton te noemen. Het is evenwel onwaar
schijnlijk dat hij op de hoogte was van
een aankoopakte van 19 juni 1621 verle
den bij notaris Huijbert Jacobsz van der
Lijn te Alkmaar, waarin de Heer van
Bergen, Joost Harmen Grave van
22
