De pioniers van de post in Bergen
een bedrag van 2,50 voor vrachtlonen.
Ook declareert ze dat jaar nog 8,50
voor het transporteren der brieven en
3,60 voor vervoerde vracht. 1848 is dan
het laatste jaar waarover ze 8,50 ont
vangt. Het jaar daarna treedt Jan de
Zwaan naar voren.
Jan de Zwaan, brievengaarder
Na de dood van Cornelis Vrasdonk
neemt Jan de Zwaan, wonende Kerk
buurt 34, oud 27 jaar en arbeider van
beroep, het briefporten én vrachtrijden
van zijn buurman over. Twee jaar later
ook de weduwe van Cornelis en haar
kroost.
Kort daarna, in 1850, komt de eerste
Postwet van het Koninkrijk tot stand. In
deze wet staat dat in de kleinere gemeen
ten 'bestelhuizen' kunnen worden geves
tigd. In 1852 gebeurt dat in Bergen. Jan
de Zwaan wordt bestelhuishouder en
moet zorgen dat de in- en uitgaande brie-
Brievengaarder
Er werd in die dagen flink wat gevraagd
voor de functie van brievengaarder. Een
omschrijving daarvan vinden we in een
brief van de inspecteur der posterijen te
Amsterdam, gedateerd 9 januari 1885, aan
de toenmalige burgemeester J. Helder:
Tot brievengaarder wordt zooveel moge
lijk benoemd een persoon uit de meerder
jarige inwoners der plaats waar het hulp
kantoor is gevestigd en bij voorkeur uit
hen die eenige middelen bezitten, een
beroep uitoefenen of een ambt bekleeden
waarvan de vereeniging met de betrek
king van brievengaarder geen bezwaar
oplevert.)...) De brievengaarders behooren
voorts de noodige administratieve kennis
te bezitten.)...) Het is wenschelijk dat de
woning zooveel mogelijk in het midden
van de kom der gemeente gelegen is, ter
wijl de brievengaarders gehouden zijn om
een op den beganen grond en aan den
openbaren weg gelegen lokaal hunner
woning tot kantoor in te richten.'
'Aan de betrekking te Bergen', zo ver
volgt de brief, 'is eene belooning van
400 verbonden, terwijl hij belast is met
de bestelling in de kom (twee maal) en in
de onmiddellijk daaraan grenzende bui
tenwijken Duinweg, Oudburg en in de ge-
heele Oudburgerpolder éénmaal daags,
welke hij echter op zijn verantwoording
kan opdragen aan een daartoe geschikt en
vertrouwd persoon, minstens 16 jaar oud'.
ven - zowel die van de gemeente als van
particulieren - worden verzameld,
getransporteerd en besteld. Hij is geen
ambtenaar, maar ontvangt van het minis
terie van financiën (waarbij de postdienst
sinds 1807 was ondergebracht) een jaar
lijkse toelage van 25 gulden. Deze gold
ook voor het 'daarstellen' en het onder
houd van de brievenbus die aan zijn
woning was aangebracht.
Op 18 april 1856 wordt het bestelhuis
een hulppostkantoor van Alkmaar. Er
worden ook andere diensten aan het
publiek verleend, zoals de verkoop van
postzegels (de eerste Nederlandse zegels,
van 5, 10 en 15 cent, verschenen in 1852)
en de verzending van postwissels. Jan de
Zwaan wordt op die datum de eerste
Bergense 'brievengaarder' (zie het bij
staande kader), nog steeds met behoud
van zijn beroep als vrachtrijder.
Het bestellen van de post strekte zich
voor Jan als brievengaarder behalve in de
Kerkbuurt ook uit tot Oost- en West
dorp, 't Woud, de Bergermeer, Zanegeest
en voor een deel langs het Noordhollands
Kanaal. Vóór 1852 moesten de geadres
seerden in een kleine plaats als Bergen het
zogenaamde distributieloon betalen voor
de bestelling van de post aan huis; vanaf
1863 had Jan de verplichting alle (reeds
gefrankeerde) brieven en drukwerken
kosteloos te bestellen. Zijn tractement uit
1856 van honderd gulden per jaar was in
1874 opgelopen tot driehonderd gulden.
Vrasdonk en Kaandorp
Jan de Zwaan overlijdt 4 januari 1885.
Zijn bodedienst wordt overgenomen door
Nicolaas Vrasdonk, dan 46 jaar, zoon van
de hiervóór genoemde Cornelis Vrasdonk
en Maartje Kos, en stiefzoon van Jan de
Zwaan. Deze Vrasdonk wordt echter
geen brievengaarder, ofschoon men hem
'Klaas de Post' noemt, want hij vervoerde
wel de postzakken tussen Alkmaar en
Bergen.
Wie wel op 1 april 1885 brievengaar
der wordt is Cornelis Kaandorp, geen
Bergenaar, maar in 1858 in Castricum
geboren. Hij is van beroep timmerman en
trouwt in 1880 in Bergen met Pietertje de
Zwaan, dochter uit het huwelijk van
Maartje Kos en Jan de Zwaan en woont
op het adres Kom 90. Het werken voor
de post moest toch in de familie blijven!
Maar Cornelis werd aangesteld ondanks
de mening van de inspecteur der posterij
en te Amsterdam dat hij 'voor de admini
stratieve zaken niet genoeg ontwikkeld'
was.
Cornelis Kaandorp heeft zijn functie
Bergen (N.-H.) ressorteert onder Amster
dam, inspectie Amsterdam. Brievengaarder
16 Maart eervol ontslagen, werd in 1892
aangesteld en genoot laatstelijk 735 trac
tement, vrij van bestelling.
Diensturen op werkd. 7,40—11,40, 1,40—
2,40, 4,40—5,40; op Zon- en fcestd. 7,10—8,10.
Posten te bcliandelen op werkd. 7,50, 8 m.,
12,50, 1, 5,50, 6 a.; op Zon- en fcesd. 7.50,
8, 9 m.
De brievengaarder is belast met den loop
2dcn tramdienst, ten 12.50 a.
3 postboden. De brievengaarder is geen
kantoorhouder.
Huurprijs van woningen 3 S/4 per week.
Op een jaarlijksch inkomen van 625 met
een kind, moet men circa 22 hoofdei ij ken
omslag betalen.
Kerken voor Ned. Hcrv. en R.-Kath.
Gemeenteschool gewoon lager onderwijs
en bijzonder lager onderwijs.
Veeteelt, bloembollencultuur, pensionhou
ders.
In februari 1908 plaatste de postdienst
deze personeelsadvertentie in 'De Post- en
Telegraafwereld'. De tekst geeft een goed
beeld van hetgeen men in die tijd aan de
sollicitant wilde vertellen.
slechts zeven jaar kunnen uitoefenen. Er
is iets misgegaan, want op 9 april 1892
wordt hij vanwege een ambtsmisdrijf tot
twee jaar gevangenisstraf in Utrecht ver
oordeeld. Weer op vrije voeten verlaat hij
de gemeente definitief en vertrekt in april
1894 naar Den Haag.
Jan Berends de Jonge
Na het vertrek van Cornelis Kaandorp
wordt per 1 mei 1892 Jan Berends de
Jonge, in 1858 te Nieuwe Pekela geboren,
door de inspectie Amsterdam als brieven
gaarder aangesteld.
Op 7 mei koopt De Jonge van
Cornelis Swakman, winkelier aan de
Dorpsstraat, 'een stuk erf of bouwterrein'
op de hoek van de Schoolstraat (nu
Ruïnelaan) en de Dorpsstraat. Hij laat er
een huis bouwen en richt een van de
kamers in tot hulppostkantoor. De
ingang was aan de Dorpsstraat, maar het
adres was Schoolstraat 5.
Jan de Jonge, die overigens als brie
vengaarder en niet als kantoorhouder was
aangesteld, en die altijd als 'meneer De
Jonge' werd aangesproken, had in 1892
drie postbodes tot zijn beschikking voor
drie bestellingen per dag. Toen in 1905 de
tramlijn Alkmaar-Bergen was geopend,
moest hij ook de poststukken uit de
tweede tramdienst van 12.50 uur ophalen.
In april 1907 werd hij in de psychia
trische inrichting Meerenberg opgenomen
en op 16 maart 1908 eervol door de
gemeente ontslagen. Hij overleed in 1912.
Aanvankelijk werd nog landelijk geadver
teerd voor een nieuwe brievengaarder,
maar de plannen voor een nieuw post-
18
