Grenspalen tussen Bergen en Alkmaar
W.S.Janssen
H.J.Min
In de Bergense Kroniek van november 1995 werden veertien palen beschreven die op de
grens van Bergen met Schoort staan. In dit artikel gaan we onderzoeken waar in de zuid
oost hoek van onze gemeente grenspalen stonden en staan. De lokatie van de palen zijn
op twee kaarten aangegeven, een hedendaagse kaart en eenzelfde segment uit de kaart
van Blaeu. Bij het vergelijken ervar, blijkt welke grote delen van de Bergermeer en de
Sluispolder in 1972 aan Alkmaar werden afgestaan.
Detail van de kaart van Blaeu. De don
kere lijn geeft de grens weer na droogleg
ging en verkaveling van de Bergermeer.
Allereerst moet nog een onlangs verdwe
nen (hier niet weergegeven) paal worden
genoemd die in de noordoost hoek van de
gemeente stond aan het water dat destijds
de Rekere heette. Waarschijnlijk aan het
einde van de Banscheidingsloot met
Schoorl. Op de kaart uit 1950 van de
Topografische Dienst staat hij nog met de
gebruikelijke afkorting GP (grenspaal)
aangegeven.
De grens met Alkmaar
Bijstaande kaarten tonen zeven cijfers. De
cijfers 1, 2 en 3 hebben betrekking op
verdwenen palen; de nummers 4 en 5
geven de vroegere locaties aan van de
nummers 6 en 7. (De palen 1, 3, 4 en 5
zijn in 1951 waargenomen door mr.
J.Belonje).
- Paal nr. 1 stond circa 250 meter ten
noorden van de Viaanse molen aan de
voet van de oostelijke dijk van de Berger
vaart. In 1951 stond alleen het onderste
stuk er nog; het bovenstuk ligt vermoede
lijk in de genoemde vaart. De plek op
zich is een zeer oude: ze ligt namelijk aan
de grens tussen Bergen en Alkmaar van
vóór de drooglegging van de Bergermeer.
Blaeu heeft het oostelijke deel van deze
grens - tussen de Ring Sloot en de
Coedijcker Vaert - als een stippellijn op
zijn kaart overgenomen, met de vermel
ding 'Scheijt' tussen de 'Bergher Ban' en
de 'Alckmaer Ban' (ban rechtsgebied).
Bij latere grenswijzigingen werd deze paal
nooit verplaatst.
- Paal nr. 2 stond volgens de topografi
sche kaart van 1970 op de plek waar
dezelfde 'Scheijt' bij 'De Coedijcker
Vaart' (thans Noordhollands Kanaal) uit
kwam. Thans is juist ten zuiden van deze
plek aan de Helderseweg het PEN-hoofd-
kantoor gevestigd.
- Paal nr. 3 stond - in 1951 - langs het
Noordhollands Kanaal, ter plaatse waar
de Melksloot, de zuidelijke ringvaart van
de Sluispolder, naar het zuidwesten loopt.
Uit de jaren '70 weten ooggetuigen zich
deze paal nog als een mooie en gave hard
stenen grenspaal te herinneren. Hij droeg
aan de zijde van de stad het wapen van
Alkmaar (een schildje beladen met de
burcht) en aan de keerzijde het wapen van
graaf Willem Lodewijk van Nassau-
Bergen. Tijdens werkzaamheden door
Rijkswaterstaat in het najaar van 1970
voor het talud van de Huiswaarderbrug is
deze grenspaal spoorloos verdwenen.
- Paal nr. 4, een hardstenen paal, stond
aanvankelijk aan de westzijde van de
Bergervaart, tegenover de molen
'Eendracht', die vroeger een watermolen
van de Oosterweezenpolder was. De plek
ligt nabij dg kruising Jan van Scorelkade/
Kruseman van Eltenweg in de zuidoost
hoek van de Bergermeerwijk van Alkmaar
(ooit de zuidoost hoek van de Berger
meer).
- Paal nr. 5, eveneens van hardsteen,
stond nabij de Barnebrug (bij Blaeu:
Barndebregge)*, de brug die thans vanuit
40
