1943: Evacuatie!
Geen andere maatregel van de
bezetter heeft zo diep ingegrepen in ons
dorpsleven als de evacuatie.
De Duitsers achtten in 1943 evacuatie
van de bevolking noodzakelijk in ver
band met de aanwezigheid van het vlieg
veld en de nabijheid van de kust. Al
eind 1942 had het gegonsd van de
geruchten en begin januari kregen de
eerste Bergenaren de gevreesde 'oproe
ping' in huis: "Daar U - en Uw gezins
leden - aangewezen zijn om vóór 31
Januari uit deze gemeente te evacueren,
roep ik U op om op: (volgde de datum)
op het bureau 'Dorpshuis' te verschij
nen. U dient de persoonsbewijzen, dis
tributiestamkaarten van Uzelf en Uw
gezinsleden mede te nemen, benevens
het biljet personeele belasting indien U
een eigen huis, of een opgave adres van
huiseigenaar en huurprijs, indien U een
huurhuis bewoont.
Men mocht zelf een evacuatie-adres
zoeken, maar dat moest liggen ten oos
ten van de lijn Afsluitdijk - Utrecht -
Breda. In de praktijk was daar weinig
controle op, zodat veel Bergenaren in
Noord-Holland bleven. Mensen die
konden aantonen dat ze beroepshalve in
het gebied moesten wonen werden van
evacuatie uitgezonderd.
Vóór 6 februari moest het evacu
atie-adres aan de gemeentesecretarie
worden meegedeeld. Zo niet, dan werd
door de overheid een plaats gezocht in
Friesland of Groningen. Later ook in
Overijssel; Ommen was daar een
beruchte plaats omdat je daar in een
kamp werd ondergebracht.
In de woning die je achterliet mocht
niets van het vaste toebehoren verwij
derd worden. Kachels, verlichting en
vcrduisteringsmiddelen moesten in
bruikbare staat achterblijven. Na afslui
ting van electra, gas en water dienden de
huissleutels met een adreslabel bij de
gemeentesecretarie te worden afgegeven.
In de persoonsbewijzen en distributie
stamkaarten werd door een ambtenaar
een aantekening gemaakt.
Wie niet zelf voor huisvesting elders
zorgde, mocht per persoon slechts 30 kg
handbagage en per gezin 200 kg bagage
meenemen. Het overige huisraad moest
in één vertrek opgeslagen worden.
Echter niet in de voorkamer, de keuken,
de wc of daar waar gas-, electra- en
watermeters waren.
Van de 8000 Bergenaren kregen
3000 een speciale vergunning om te blij
ven. Dat waren o.a. doktoren, geestelij
ken, boeren, brandweerlieden, bakkers,
kruideniers, enkele onderwijzers, poli
tie-, gemeente- en PTT-ambtenaren.
In augustus 1944 werd een verdere
evacuatie bevolen waardoor nog eens
1500 mensen weg moesten. Beide keren
zijn er mensen zonder vergunning ach
tergebleven. Die waren 'ondergedoken'
in hun eigen huis. Tot ieders verwonde
ring werd daar nooit op gecontroleerd.
Ook bleef het lang mogelijk ongehin
derd Bergen in te komen. Af en toe was
er controle, maar bijvoorbeeld nooit op
de Klaassen en Evendijk in de
Oudburgerpolder. Veel Bergenaren
maakten gebruik van het gebrek aan
controle om hun tuintje te gaan bewer
ken. Helaas werd uit die tuinen gesto
len, o.a. door voedselzoekende trekkers.
Mensen die tabak teelden en dit later
ruilden "oor voedsel waren nog het
beste af.
Met de bevrijding op 5 mei 1945
kwam aan deze onzekere periode een
einde. Kort daarna keerden veel
Bergenaren terug, vaak nog vóórdat ze
hiervoor de nodige vergunningen kre
gen. Slechts enkelen hadden in hun eva
cuatieplaats een nieuw bestaan gevonden
en kwamen definitief niet terug.
E.G.
Ook de familie De Lang van Café-
Restaurant 'Spoorzicht' (nu 'De Brink')
moest - evenals het sigarenwinkeltje dat
links in het pand gevestigd was - eva
cueren. Ze trokken naar Heerenveen
(foto D. van Berge).
