de 'Van Reenen-Servituten'
Jacob van Reenen overleed in 1951 en
zijn erfgenamen verkochten 'Het Oude
Hof, 'Kranenburgh' en een groot aan
tal terreinen in de kom van het dorp
aan de gemeente. Bestemmingsplannen
en gemeenteverordeningen namen
meer en meer de taak van de servitu
ten over.
Zoals wij hierboven al zagen is ieder
servituut aan een 'heersend erf gebon
den. Er waren in onze gemeente drie
heersende erven, ieder met hun eigen
groep van dienende erven. Hoe is het
hiermee verder gegaan?
Het belangrijkste heersende erf was
het huis met terrein 'Kranenburgh'. Dit
beheerste het grootste deel van de
bouwterreinen in Bergen Binnen. Maar
nadat de gemeente dit perceel had
aangekocht, heeft zij van de bevoegd
heid als heersend erf nooit meer ge
bruik gemaakt. Het gemeentebestuur
kon voldoende uitkomen met haar
eigen verordeningen. Nu aldus al meer
dan 40 jaren van het servituut geen
gebruik meer is gemaakt, mogen wij
ervan uitgaan dat de gemeente deze
rechten heeft prijsgegeven en dat deze
groep servituten dus is uitgedoofd.
De We-eeuwse boerderij op de
hoek Van Reenenpark/Kastanjelaan,
ooit bekend als 'Pension 't Hoekje'.
Het werd in 1912 als 'heersend erf'
aangewezen (fotoarchief Piet Mooij,
Bergen NH
Voor de bouwterreinen in Bergen
aan Zee was de dienstwoning Kerk
straat 1 -3 aldaar het heersende erf.
Zoals bekend hadden de Van Reenens
hun belangen in Bergen aan Zee on
dergebracht in de Bouw Exploitatie
Maatschappij Bergen aan Zee NV
(later BV) afgekort als BEM. Als di
rectie van deze maatschappij hebben zij
ook na de oorlog nog wel een enkele
maal gebruik van de servituten ge
maakt, maar veel had dit niet meer te
betekenen. Bijna de helft van alle
huizen in Bergen aan Zee was immers
door de bezetter afgebroken voor de
aanleg van de 'Atlantikwall' en na de
bevrijding waren hun terreinen ten
behoeve van de wederopbouw ontei
gend; door die onteigening waren de
servituten op die terreinen vervallen en
daarmee was de macht van de BEM
tot de overgebleven helft van het dorp
beperkt. Toen een twintigtal jaren
geleden de Van Reenens hun belangen
in de BEM verkochten aan een pro
jectontwikkelaar, heeft deze nooit meer
een beroep op de servituten gedaan en
het ziet er dus naar uit dat ook voor
Bergen aan Zee aan het servituten-
regiem een einde is gekomen.
Aangescherpte servituten
Maar voor het Van Reenenpark en
omgeving ligt het anders. Hier bevond
zich vroeger een renbaan, die tot 1911
in bedrijf is geweest. Heel het gebied,
dat zich uitstrekt van de tegenwoordige
Berkenlaan tot de Guurtjeslaan, en van
de Breelaan tot de Sparrenlaan, was
eigendom van de Heer van Bergen en
werd in 1912 tot villapark verkaveld.
Hiervoor werd door de Van Reenens
een afzonderlijke maatschappij opge
richt, die de terreinuitgifte ter hand
nam: de servituten werden voor dit
gebied nog eens verder uitgebreid en
aangescheipt. om het karakter van het
villapark te waarborgen, en als heer
send erf werd de oude zestiende-eeuwse
boerderij aangewezen, die nu nog
altijd te zien is op de hoek van het
Van Reenenpark en de Kastanjelaan.
Toen de meeste bouwterreinen waren
verkocht en de maatschappij werd
geliquideerd, werd ook de oude boer
derij van de hand gedaan; het boeren
bedrijf was inmiddels opgeheven en het
huis, dat nog enkele jaren als schoolge
bouw voor de Berger Schoolvereeni-
ging heeft dienst gedaan, werd bekend
als 'Pension 't Hoekje'. Het boerenerf
werd gesplitst en er kwamen twee
nieuwe villa's op. Maar omdat een
servituut aan het erf blijft kleven, blééf
het een heersend erf, en ieder van de
drie nieuwe eigenaren kon zich als
heersend erf gedragen!
Van deze machtpositie waren zij zich
blijkbaar niet bewust, in ieder geval is
er jarenlang geen gebruik van gemaakt.
Totdat de zaak in 1974 plotseling actu
eel werd!
De servituten voor dit villapark waren
nog strenger dan de Kranenburghservi-
luten. Men had kennelijk aan alle
eventualiteiten gedacht. Zo bevatten ze
hier zelfs een uitdrukkelijk verbod om
bordeel te houden. Dat zal destijds wel
als een lachertje zijn beschouwd. Maar
in 1974 had een villabewoner een com
plete sexclub in zijn huis ingericht, en
was begonnen daarmee wijd en zijd te
adverteren. Toen kwamen de drie
eigenaren van de heersende erven in
het geweer en jawel, in kort geding
werd prompt de sluiting van de tent
bevolen! De zaak had nog een merk
waardige nasleep. Ze had de aandacht
getrokken van de landelijke pers. En
kort na het vonnis werd de advocaat
die de zaak had gewonnen, uit verschil
lende plaatsen van het land opgebeld
door personen die ook last hadden van
een sexhuis in hun straat. Op de vraag
of ze in hun buurt ook Van Reenen-
servituten hadden was het antwoord
natuurlijk Neen, waarop het advies
luidde: "ja, dan kan ik jullie niet hel
pen...".
20
