Twee herontdekte tekeningen I Frits David Zeiler
van 'Rampenbosch'
1
Tijdens de uitwerking van het archeologisch onderzoek van het terrein, waar tot 1775 het huis 'Rampenbosch' heeft
gestaan, is ook een inventarisatie gemaakt van aiie tot dusverre bekende tekeningen van deze buitenplaats. Doel daarvan
was in eerste instantie het toetsen van de betrouwbaarheid van de betreffende afbeeldingen in relatie tot de gevonden
fundamenten. Echt succesvol was deze poging niet; tussen de archeologische, historische en iconografische bronnen bleven
enkele wezenlijke en moeilijk te verklaren verschillen bestaan. Een aardige verrassing was echter wel de herontdekking van
een tweetal hier afgebeelde tekeningen van Hendrik Pola in het Rijksprentenkabinet te Amsterdam.
Hendrik Pola, een minder bekende
Haagse kunstenaar, die leefde van ca.
1675 tot 1748, heeft in 1718 een reis
door Holland, Utrecht, Gelderland en
Staats-Brabant gemaakt, waarvan hij
een verslag in schetsen en tekeningen
heeft nagelaten. Hij was daarmee de
eerste van een reeks achttiende-eeuw-
ers, die zo'n historisch-topografische
verkenningstocht ondernam. Later
zouden onder meer Cornelis Pronk en
Abraham de Haen Pola's voetstappen
drukken.
Hendrik Pola bezocht Bergen (met
Schoorl en een aantal andere dorpen
en steden in de omgeving) begin mei
1718. Vooral de landhuizen moeten
hem hebben geïntrigeerd; behalve
Rampenbosch tekende hij ook het
Huis te Bergen (het 'Oude Hof) en
Poelenburg. 'Ramp', het parmante wa
terkasteeltje, schetste hij van verschil
lende zijden. In het Rijksarchief te
Haarlem worden twee tekeningen be
waard met resp. een gezicht vanuit
Afbeelding 1Copyright Rijks
museum-Stichting, Amsterdam.
het westen en één vanuit het noord
westen. Op de eerste tekening geeft
Pola het gebouw met een wat hoog
uitgevallen toren weer en laat hij ons
tevens over de polder naar Alkmaar
kijken; de Grote Kerk en de Waag-
toren zijn duidelijk herkenbaar. Op de
tweede, nog schetsmatiger tekening,
toont hij onder meer de hoofdingang
(op het westen), de oprijlaan met
toegangspoort (op het zuiden) en een
deel van de plantage.
Het eerste exemplaar in het Rijks
prentenkabinet (zie afbeelding 1) geeft
hetzelfde gezicht in een iets verder
uitgewerkte vorm, hoewel daarop de
brug is vergeten en de toren perspecti
visch wel heel wonderlijk in elkaar
steekt. Maar de twee Westdorper
buren op de voorgrond zijn wat minder
houterig met hun spitwerk bezig, de
bomen lijken wat meer op bomen en
boven de heg rond de plantage steekt
het dak uit van een stolpboerderij;
misschien al de boerderij die momen
teel door de familie Zwakman wordt
bewoond (Wiertdijkje 5) of de om
streeks 1772 verbrande 'boerderij van
Ramp'.
Intrigerende opschriften
Het meest interessant zijn de op deze
tekening overgenomen opschriften.
'Voor de poort vant huys te ramp bij
bergen staet dit wapen', lezen we in de
linker bovenhoek, waarna een wapen
schild volgt dat niet goed is te duiden;
in ieder geval niet als dat met de twee
klimmende leeuwen en de twee molen
raderen, waarvan verschillende exem
plaren bewaard zijn.
In de rechter bovenhoek neemt Pola
het motto over dat hij op de hoofd
ingang heeft gelezen: '(hier staet) wij
sonder vervaeren om rampen bos te be-
waeren anno 1623'. Die 'wij' waren
twee gepolychromeerde hardstenen sol-
datenfiguren; van een daaivan is het
onderstuk tijdens de opgraving terug
gevonden. Het jaartal stemt goed over
een met de historische gegevens over
de nieuwbouw van het huis.
Het meest intrigerend is echter het
derde door Pola overgenomen op
schrift: '12 voet van de gront op de
noord zijde van de ramper tooren staet
N VA.AONGI TEMPORIS
ANNO.EAELICITAS.1507.
'J» A vvwt-tp'))-
i *"**7'rïCT+JvJ)
i NVCUoNöi TEM^ofliS
ApNO. E,«.UpTAg. J$oy
rw<r-,-v r.
17 Hiwr' feil!
Tm.
\:v
i'M
BI |U-
s-y i-o-r
J\ i
Muf WVr) vvV^.
|25
