Tijdrekenkunde in kort bestek Vaak wordt in het desbetreffende stuk uitdrukkelijk aangegeven, welke stijl er is gebruikt. Uitdrukkingen als 'stilo Brabantie', 'naer scriven shoefs* van Hollant' en 'stijl van Doornik' geven bij voorbeeld aan dat de Paasstijl is ge bruikt. Maar een dergelijke stijlaan- duiding wil niet zeggen dat de opsteller van het stuk zich altijd van de genoem de stijl bediende. Juist het feit dat de stijl werd gememoreerd, kon net zo goed betekenen dat de opsteller de aangehaalde stijl om een of andere reden bij uitzondering gebruikte! Een middel om met zekerheid vast te stellen welke stijl er in een bepaalde tijd door een bepaalde autoriteit werd gebruikt, is het raadplegen van door hem in dat tijdvak (bij)gehouden chro nologische registers. Uit de verande ring van het jaartal blijkt dan, wanneer bij deze autoriteit het nieuwe jaar be gint. Rekenwerk. Het gebruik van de Kerst stijl betekent dat het in die stijl aange geven jaartal in werkelijkheid een an derjaartal kan zijn. Immers, bij date ring volgens de Kerststijl begint op 24 december een nieuw kalenderjaar. Her berekening vanuit de Kerststijl naar de Jaardagstijl betekent voor alle tussen 25 en 31 december gedateerde stukken dat het aangegeven (nieuwe) kalender jaar met 1 wordt verminderd. A priori geldt dit ook bij het gebruik van de Paasstijl, zij het dat de veran derlijke paasdatum voor wat meer re kenwerk zorgt. De paasdatum was oor spronkelijk vastgelegd in de Joodse kalender. De berekeningsgrondslag was niet een zonnejaar van 365 of 366 dagen, maar een maanjaar van 12 maanden van 29 of 30 dagen, van tijd tot tijd afgewisseld met een jaar van 13 maanden. Aan de hand van ingewikkel de berekeningen met een 19-jarige maancyclus, heeft men al in de middel eeuwen berekend dat Pasen valt op de zondag na de eerste volle maan in de lente. De vroegst mogelijke paasdatum is dus 22 maart en de laatstmogelijke paasdatum 25 april. Voor het herleiden van volgens de Paasstijl gedagtekende stukken naar de Jaardagstijl, moet de paasdatum van het desbetreffende kalendeijaar bekend Naer scriven shoefs van Hollant vol gens het schrijven stijlgebruikvan het Hof van Holland. zijn. Dit gegeven halen we uit het al eerdergenoemde 'Taschenbuch' van Grotefend. Aan de hand van de gevon den paasdatum is het dan niet zo moei lijk om een juiste datering volgens de Jaardagstijl toe te passen. Overigens moet ook nog rekening worden gehou den met het feit, dat volgens de Paas stijl een aantal dagen in het ene 'paas- jaar' ontbreken, terwijl ze in het daar op volgende 'paasjaar' twee maal kun nen voorkomen. Voorbeeld: het paasjaar 1524 loopt van 27 maart (le paasdag) 1524 t/m 15 april 1525, het paasjaar 1525 loopt van 16 april (le paasdag) 1525 t/m 31 maart 1526. Dit betekent dat 3 april bij voorbeeld in het paasjaar 1525 niet, maar in het paasjaar 1524 twee maal voorkomt. Voor het gebruik van de Boodschap- stijl wordt in dit verband kortheidshal ve verwezen naar hetgeen over het ge bruik van de Kerststijl vermeld is. Dit, omdat Maria Boodschap net als Kerst een onveranderlijke feestdag is met een vaste plaats in de kalender. Gelukkig zijn dit geen voorbeelden van dagelijks voorkomende rekenarij. Het artikel is bedoeld om een indruk te geven, hoe achter een simpele date ring meer kan schuilen dan zo op het eerste gezicht wordt vermoed. Geraadpleegde literatuur Taschenbuch der Zeitrechnung, H. Grotefend, Hannover, 1971. Handboek der chronologie, R. Fruin, Alphen aan de Rijn, 1934. De chronologie van de middeleeuwen en de moderne tijden in de Nederlanden, E.I. Strubbe en L. Voet, Antwerpen- Amsterdam, 1960. Tijdrekenkunde voor de Nederlandse geschiedenis (overdruk uit: 'Zuid-Hol land', tweemaandelijks orgaan van de Historische Vereniging voor Zuid-Hol land, 6e jaargang nr. 2, bl.29-43), W. Down er, 1973. F e b r u a r ijSprokkelmaand. AprilGrasmaand. Hooimaand. September, Herfstmaand. Gouda. fmor. nam. ur.m. ur.xs. 0-25 1- 3 i-33 i-59 2-24 2-4Ö 3- 7 3-2(5 3-45 4- 6 4-22 4-41 5- 0 5-19 5-4i <5- 4 <5-35 7-n 7.-36 8-14 9- 1 Tex.1- fmor. nam. nr.m. «r.sn* a-44 3-25 4- 3 4-33 4^59 5-24 "5-4* 6- 7 6-26 6-4 7- 6 7-22 7-41 8- 0 8.-19 8-41 9- 4 9-5 IO-II 10-36 rr-14 EakhnlfeH. fmor. nam. ur.m. 6- o 6-38 7- 8 7-34 8-21 9'/i .9-4o 10-54 "-59 0-10 1-11 s-416 9-57 io-3S XI-l6 Amfterdam. fmor. nam. ur.m. ur.m. 9- 0 9-38 10- 8 io-34 10-59 11-21 11-42 0- 1 0-20 0-40 ©-57 I-I 6 i-35 ï-54 2-16 2-39 3-10 3-46 4-11 4-49 ,5-46 40

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Bergense kroniek | 1994 | | pagina 22