De eerste heren van Bergen
Arie C.J. Bijpost, Geldermalsen
Nevelen over middeleeuws Bergen
Veel zaken met betrekking tot de mid
deleeuwse geschiedenis van Bergen zijn
nog steeds in nevelen gehuld: de bouw
van de Ruïnekerk en haar - eventuele -
voorgangers, het 'Out Heeren Huys',
op de kaart van Blaeu in 1660 reeds
aangegeven als ruïne, het legendarische
huis 'Haelkesteyn' en ook de vraag wie
nu echt de eerste heer van Bergen was.
Over de laatste kwestie hebben al
heel wat historici zich het hoofd gebro
ken. Frits David Zeiler gaat hier in zijn
voortreffelijke boek 'Hoog en Vrij'
reeds op in door de geromantiseerde
gedachte dat de befaamde Witte van
Haamstede de eer toe komt, te corrige
ren met te zeggen dat pas Witte's zoon
Floris door huwelijk in het bezit van de
heerlijkheid kwam. Deze Floris I van
Haamstede trouwde namelijk rond
1320 met Goede van Bergen, dochter
van Jan van Haarlem, heer van Bergen,
en Jutte van Persijn. Jan van Haarlem,
stelt Zeiler, was een van de eerste
heren van Bergen.
Hoe nu verder? Is dit het? Wie zou
er eventueel nog vóór Jan van Haarlem
heer van Bergen geweest zijn? En wie
waren de Persijns? Deze vragen bleven
ook mij - als historisch geïnteresseerde
liefhebber van de heerlijkheid - bezig
houden. Totdat ik een interessante
ontdekking deed. Bladerend in oude
jaargangen van 'Gens Nostra', het
maandblad van de Nederlandse Genea
logische Vereniging, stuitte ik op een
zeer ver teruggaande kwartierstaat van
de familie Greidanus/Jaeger, en toen ik
dit artikel doorlas kwamen daar opeens
een paar 'heren van Bergen' en een
aantal 'Persijns' op het toneel. Reden
genoeg, dacht ik, om e.e.a. eens op een
rijtje te zetten en aan onze kersverse
Historische Vereniging Bergen NH aan
te bieden.
NN als voontaamaanduiding geeft aan
dat de echte voornaam niet in de betref
fende acte wordt genoemd of onleesbaar
is.
Adallardus en zijn nazaten
In de tweede helft van de elfde eeuw
leefde er in onze streken een zekere
Adallardus, die land in Heemskerk aan
de abdij van Egmond schonk. Hij
schijnt een zoon Galo gehad te hebben
die vermeld wordt in 1105 en 1120 en
heer van Bergen (en Haarlem?) ge
noemd wordt. Hoe Galo aan die titel
kwam wordt niet vermeld, wél dat hij
gehuwd was met een zekere Geer-
truid - die na haar man is overleden -
en dat ook zij schenkingen deden aan
de abdij van Egmond.
Vervolgens worden genoemd:
IJsbrand Galenzone, heer van Haarlem
en Bergen (in 1130 en 1174), Symon
Galo, heer van Haarlem en Bergen (in
1162 en 1174) en Symon van Haarlem,
heer van Haarlem en Bergen (1198 en
1215).
Van Symon zijn twee kinderen be
kend: Wouter, de volgende heer van
Bergen, vermeld in 1206 en 1230 en
een niet met name genoemde dochter
NN* van Haarlem die trouwde met Jan
van Persijn. (Hier dus reeds een eerde
re band tussen de families van Haar
lem en Persijn).
Wouters dochter Beatrix trouwde met
Gerard, heer van Egmond. Waarschijn
lijk had Wouter ook een zoon Willem,
die dan de vader zou kunnen zijn van
de door Zeiler genoemde Jan Willemsz
van Haarlem, heer van Bergen en
baljuw van Kennemerland, gehuwd met
Jutte Jansdochter Persijn. Zij hadden
een dochter: Goede van Bergen.
De Persijns
Ook over de Persijns, een niet onbe
langrijk geslacht in het middeleeuws
Holland staat in het artikel in 'Gens
Nostra' het een en ander vermeld,
zodat we het spoor van Goede van
Bergen ook aan moederskant kunnen
terugvolgen.
De oudste vermelding betreft Dirk
Persijn, genoemd als borg en getuige
van de graaf van Holland in 1162/68.
Hij trouwde met NN Arnoud Spikers-
dochter, dochter van Arnoud Spiker,
heer van Waterland. Hun zoon Jan
Persijn, heer van Waterland, overleed
op 20 september 1224 en werd begra
ven in de abdij van Egmond. Hij was,
zoals hier voor reeds vermeld, gehuwd
met NN van Haarlem. Als volgende
wordt genoemd Nicolaes Persijn van
Haarlem, heer van Waterland, bezitter
van het huis Velsen, overleden 1255/56,
gehuwd met NN van Velsen.
Na Nicolaes Persijn vinden we zijn
zoon Jan Persijn van Velsen, ridder,
heer van Waterland en het huis Vel
sen, vermeld in 1252 en 1283, bezitter
van het huis Swanenburg te Monni-
ckendam. Hij ruilde half Waterland
voor de Lier en Zouteveen en overleed
op 21 of 26 december 1283. Hij was
waarschijnlijk gehuwd met NN van
Putten.
Deze Jan Persijn was de vader van
Nicolaes Persijn van Velsen, heer van
half Waterland, Velsen, de Lier en
Zouteveen, gesneuveld bij Zierikzee de
20e maart 1304, en ook van Jutte Jans
dochter Persijn, de moeder van Goede
van Bergen.
Van Goede van Bergen wordt ver
meld dat zij bij haar huwelijk met
Floris I van Haamstede door graaf
Willem III erkend werd als erfdochter
voor de Persijngoederen die haar moe
der ten huwelijk had meegebracht.
Besluit
In het bovenstaande is een groot aantal
namen genoemd, met de summiere
gegevens zoals die in de betrokken
kwartierstaat vermeld waren. Misschien
kunnen door verdere studie van de
archiefstukken die er de basis voor
vormden nog meer gegevens boven
water komen omtrent de wordingsge
schiedenis van Bergen als 'heerlijk
heid'. Een poging daartoe lijkt me
zeker de moeite waard!
14
