a
§5$
Stadsmuur met Papetoren voor het beleg van 1573
Klein Bolwerk (tekening naar situatie 1790)
Kanaalkade gezien vanaf Overstad
Gezicht op de Herenstraat waar de Friese Poort in 1573 lag
Clarissenbolwerk gezien vanaf de Geestersingel
Klein Bolwerk gezien vanaf de Nieuwlandersingel
Kennemerbolwerk (tekening naar situatie 1800)
De Astronoom van Johannes Vermeer
Munnikenbolwerk gezien vanaf de Helderse weg/Kanaalkade
Kennemerbolwerk gezien vanaf de Kennemersingel
Restant van de voormalige Voormeer
Eilanden in de Voormeer (tekening naar
situatie 1792)
Er lagen al enkele plannen, maar uiteindelijk ontwierp
Adriaen Anthonisz een nieuw verdedigingssysteem voor de stad
Alkmaar op basis van in Italië ontwikkelde principes. Hij deed
dat in samenwerking met Charles de Boiset, die door Willem van
Oranje als zijn vertegenwoordiger was aangesteld. Er was haast ge
boden - het Spaanse leger zou immers binnen afzienbare tijd naar
Alkmaar optrekken - en de financiële middelen waren beperkt.
Door deze omstandigheden gedwongen koos hij voor een ver
nieuwde opzet. Namelijk aarden wallen met bastions zonder een
stenen walbekleding. In mei 1573 kwamen de werkzaamheden pas
goed op gang. Toen de Spanjaarden op 21 augustus 1573 het beleg
van Alkmaar startten, was twee derde deel van het project gereed
gekomen. Het was dan ook begrijpelijk dat het Spaanse leger zijn
aanvallen concentreerde op de nog niet versterkte noordelijke
zijde van de stad (de Friese Poort en de Rode Toren).
De zege op het Spaanse leger betekende voor Adriaen Antonisz
de start van een succesvolle loopbaan als vestingbouwer. Hij had
de interesse van Willen van Oranje opgewekt. In de periode tussen
1573 en 1607 is hij betrokken bij de versterking van de verdedi
gingswerken van zeker dertig steden in verschillende gewesten
van de jonge Republiek der Verenigde Nederlanden. Maar hij ver
richtte ook onderzoek naar ondiepten in de Rijn, Waal, Lek en IJssel
en maakte kaarten van stromingen in deze rivieren. Zijn belang
stelling voor wiskunde bleef levendig. Hij schreef een studie op het
terrein van wis- en natuurkunde, tijdrekenkunde en sterrenkunde.
Naast zijn dagelijkse werkzaamheden was Adriaen Antonisz ook
in bestuurlijk opzicht actief in Alkmaar. In 1579 werd hij tot een
van de schepenen van de stad benoemd en maakte hij ook een
lange periode tot zijn dood in 1620 deel uit van de vroedschap van
Alkmaar. Een aantal keren werd hij ook tot een van de drie burge
meesters gekozen die in die tijd de stad mede bestuurden.
In 1609 begon het twaalfjarig bestand. Even een rustperiode in
de strijd tegen Spanje. Maar dat betekende tegelijkertijd dat zijn
werk als vestingbouwer afliep. In 1612 overleed zijn vrouw
Swij Dircxdt. Adriaen Antonisz stierf in november 1620.
Op 20 november van dat jaar werd hij begraven in de Grote Kerk
van Alkmaar. Er is in die kerk helaas geen grafsteen meer
van Adriaen Anthonisz aanwezig.
De zonen van Adriaen en Swij namen de Latijnse naam Metius aan.
Die naam kan afgeleid zijn van het Latijnse metior (=afmeten).
Maar kan ook verwijzen naar Meton (=wiskundige uit de oudheid).
In Alkmaar leven de gezinsleden in ieder geval voort in de namen
van de Metiusgracht en de Metiusstraat nabij het Noordwest
ziekenhuis.
Wandelroute
Op beide kaarten zijn met nummers plekken aangegeven die
verwijzen naar de verdedigingswerken van Adriaen Antonisz.
Door gebruik te maken van een telefoon en de QR-codes op deze
kaart hoort u een nadere mondelinge toelichting over de desbe
treffende plek. De wandelroute langs de grenzen van Alkmaar in
de 16e eeuw kunt u op elk willekeurig punt starten en beëindigen.
Zicht op Noorderkade nabij standbeeld
Adriaen Anthonisz (tekening naar situatie 1889)
Standbeeld Adriaen Anthonisz
op de Noorderkade bij de
Ringersbrug. Het kunstwerk
is vervaardigd in opdracht
van vastgoedontwikkelaar
Jan Deurwaarder bij de realisa
tie van de Noorder Arcade.
Het beeld van hardsteen en
brons is vervaardigd door
John Bier (1936). Het werd
in 1997 geschonken aan de
gemeente Alkmaar.
(foto Kunstwacht-Alkmaar)
riese Poort en Fries Bolwerk (tekening naar
ituatie 1841)
De zonen Metius
Het gezin van Adriaen Antonisz en Swij Dircxdt telde twee dochters
en zes zonen. Vier van de jongens traden in de voetsporen van hun
vader. Ook zij hadden veel belangstelling voor meet- en wiskunde
Zij reisden ook regelmatig met hun vader Adriaen mee en onder
steunden hem met de werkzaamheden en inspectiereizen op
verschillende locaties in de
Republiek.
Zo bracht zoon Adriaen - wis
kundige en astronoom - het tot
hoogleraar aan de universiteit
van Franeker. Hij publiceerde
veel studies waaronder het
boek Institutiones Astronomi-
cae Geographicae. Een belang
wekkende studie. Het boek
ligt op tafel van het schilderij
De Astronoom van Johannes
Vermeer. Jacob - een andere
zoon - was een bekwaam
instrumentenmaker en lenzenslijper. Hij bouwde een telescoop en
was volgens sommige onderzoekers Galileo Galilei voor.
Het Clarissenbolwerk op de kaart van Panders
uit 1749
Jikriij
olen op het Munnikenbolwerk (tekening
ob de Vries naar situatie 1649)
