0S
\i
marcelis
iii<L
ill
hi
AlkmaardersopdeKaart
®i
0
4
-
Ze willen naar Frankrijk om door te vechten.
Eli Prins en 75 jaar stedenband Alkmaar-Bath
Eli Prins and 75 years of Twinning Alkmaar-Bath
-
VICTORIA
ALKMAAR GARDEN
BATH ALKMAAR
ALKMAAR - BATH
-7-.
if
ONTSNAPPING
In AAR BATH
J!
Garage Kennemerstraat
j
y!9
Wasserij Krom
Ontsnapping naar Bath - De gedenkwaardige reis van een Joodse vluchteling
Linksonder op de kaart is de plattegrond van het centrum van Bath afgebeeld.
Een uitgave van Uitgeverij Noordboek
www.noordboek.nl
Jimmie Wills
Prijs 22,50
Van Kinschot
Nieuwlandersingel 57
Museum In't Houten Huis
Bathbrug
TO RAISE 11000 WITH THIS ORGAI
Uitgave van: Stichting AlkmaardersopdeKaart
Deelnemers: Aldert Pilkes, Annelies V. Janssen, Jan Jansen, Fred Hoek, Bart
van Groen, Klaas te Bos
Teksten: Geert ten Dam en Bart van Groen
Cartografie Centrum Bath: Schaal10, Diepenveen
Fotografie van de cover, monument The Alkmaar Garden 10: Liz Bugg
English summary: Aletta Stevens en Geert ten Dam
Vormgeving: Gerard Stals
Druk: Marcelis Dékavé
Oplage: 3000
Facebook: www.facebook.com/alkmaardersopdekaart
Stichting AlkmaardersopdeKaart
door Aletta Stevens
vertaald uit het Engels door Geri de Boer
ISBN 978 90 5615 752 4
NUR 402 68
Stedelijk
Museum
Alkmaar
Eli Prins besluit samen met hen op weg te gaan. Zijn ouders blijven in
Alkmaar. Eli kan zijn broer Aron niet vinden en gaat vervolgens langs
bij de burgemeester, jonkheer mr. F.H. van Kinschot, die op de Nieuw
landersingel 57 woont in de burgemeesterswoning ‘Marianne'fsj
Aangekomen bij de Velserpont om het Noordzeekanaal over te steken
zien ze in dat Rotterdam en vervolgens Frankrijk niet realistisch zijn.
IJmuiden dan? Allerlei wanhopige mensen komen al teruggelopen uit
de haven en melden dat er geen schip meer vertrekt. Maar Eli en zijn
gezelschap wagen het erop en als de taxichauffeur niet verder wil,
gaan ze te voet richting haven, tegen de stroom in. Aan het eind van
de kade lijkt een schip vaarklaar te worden gemaakt. Het is trawler
‘De Jonge Jochem' van schipper Bertus van Loosen. Hij is even eer
der door Alfred Goudsmit, de directeur van de Bijenkorf, voor 20.000
gulden gecharterd om de oversteek naar Engeland te wagen.
Hoewel de trawler al overvol is en er niemand meer op mag, sprin
gen Eli en de drie anderen aan boord en mogen ze alsnog mee.
De schipper, die normaal vanuit Den Helder in de Noordzee op haring
vist en nog nooit in Engeland is geweest, denkt Engeland wel te kun
nen vinden. Dat is immers gewoon naar het westen varen. Met veel
geluk weten ze mijnen en bombardementen te vermijden. Onderweg
worden nog vluchtelingen uit bootjes opgevist, hoewel het schip al
overvol is, en de volgende avond komen ze in Lowestoft aan.
Tijdens zijn diensten voor de ARP trekt
hij veel op met zijn commandant,
Frederick C. ‘Jimmie' Wills,
garagehouder, maar bovenal
secretaris van Rotary Bath.
Jimmie Wills staat met zijn auto bij het station van Bath te wachten op
de hoge gast uit Alkmaar, hoewel er ook op het telegram geen reactie
is gekomen. Na lang en vergeefs wachten besluit hij zich te voegen bij
het gezelschap dat aan het diner begint in het Old Red House, boven
de bakkerij op New Bondstreet 8-9. 1J De soep is al opgeschept als
zich een gast aandient. Het blijkt de burgemeester van Alkmaar! Van
Kinschot, bijna twee meter lang, maakt een indrukwekkende entree
en krijgt een staande ovatie. Twee dagen mag de Alkmaarse burge
meester de feestelijkheden meemaken en overal ontmoet hij enthou
siasme. Hij maakt burgemeester Edgar Clements, voorzitter Wallis G.
Carter van de Rotary en Jimmie Wills meteen ereburger van Alkmaar.
Er wordt een Alkmaar Week
gepland en de bedoeling is
Alkmaarse kinderen voor drie
maanden naar Engeland te
halen. Het initiatief krijgt
vleugels als burgemeester
Edgar Clements en de lokale
krant Bath and Wilts Chronicle
and Herald er hun gewicht
achter zetten. Er wordt voor
25 een draaiorgeltje (staat in
het stadhuis in Alkmaar 1)
aangeschaft waarmee men
1000 wil ophalen om Engelse
boeken aan de Alkmaarse
bibliotheek te schenken.
In oktober mogen vijftig
Alkmaarse kinderen
drie maanden naar
Engeland. Zij worden
ondergebracht in een
kamp ten zuiden van
Londen en in de tweede
helft van november
worden zij onthaald in
Bath. In april 1946 staat
burgemeester Van Kin
schot aan het hoofd van
een grote delegatie van
De gebruikte kaart staat bekend onder de naam “Platte Grond van Alkmaar".
De kaart is gemaakt in 1945. De maker is onbekend. Rechtsonder staat een legenda.
De straatnamen Kruislaan en Zuiderhout (in 1937 gewijzigd in Julianalaan en Prins
Bernhardlaan en op last van de bezetter ongedaan gemaakt op 24 februari 1942)
zijn met de hand doorgehaald en volgens een besluit van 23 mei 1945 veranderd in
Julianalaan en Prins Bernhardlaan Bronvermelding: onbekendcollectie Regionaal
Archief Alkmaar PR 1005155.
de Rotary Alkmaar bij een bezoek aan Bath en in augustus van dat jaar
steekt een eerste groep van 142 kinderen uit Bath de Noordzee over
voor een verblijf in Alkmaar en omgeving. Even eerder zijn ruim 160
jonge Alkmaarders alweer te gast geweest in Bath. Ter gelegenheid
van Koninginnedag in 1946 komt een delegatie uit Bath naar Alkmaar.
Tijdens dit bezoek wordt de stedenband onder impuls van de Rotary
Clubs van beide steden officieel bekrachtigd.
In 1948 trouwt Eli Prins met Ida Buttle uit Cornwall, die hij tijdens de
oorlog had leren kennen. In 1950 wordt hun zoon Gwythian geboren,
nu erelid van het uitwisselingscomité van Bath. Eli en Ida zijn in Bath
blijven wonen. Ida overlijdt in 1993, Eli twee jaar later, op 1 augustus
1995. Eli en Ida liggen begraven in Bathford. Van de 213 Joden die in
1940 in Alkmaar woonden, overleefden er slechts 80 de oorlog.
Eli's ouders en broer zijn in Sobibor vermoord.
Alkmaar onderhoudt sinds de Tweede Wereldoorlog stedenban
den met 5 Europese zustersteden: Bath, Darmstadt, Troyes, Tata
en Bergama. Een zusterstad is een stad, waar een gemeente
vriendschappelijke contacten mee onderhoudt. Dit verband
wordt jumelage genoemd. Vaak gaan de contacten zo ver dat de
partnersteden elkaar over en weer bijstaan. Dit wordt dan een
stedenband genoemd.
De stedenbanden van Alkmaar worden onderhouden door een
particuliere organisatie, het Alkmaars Uitwisselings Comité
((AUC). Geruime tijd waren de uitwisselingen voornamelijk gericht
op jongeren, sport en cultuur. Tegenwoordig zijn het uitwisselen
van ideeën, deskundigheidsbevordering en het verlenen van
(economische) ondersteuning minstens zo belangrijk.
Nieuwe media als internet helpen een handje om nóg meer
begrip te kweken tussen de inwoners van Alkmaar en haar zuster
steden. Kennismaking met de andere cultuur staat daarbij voorop.
Immers, we kunnen veel van elkaar leren. De steden zijn dich
terbij gekomen, de mensen ook. Elk jaar vindt een uitwisseling
tussen Alkmaar en Bath plaats van enkele honderden personen.
Regionaal
Archief
Alkmaar
HISTORISCHE
VERENIGING
ALKMAAR
X^1925
De Alkmaar Week wordt gehouden van 23 tot 28 juli 1945 en Eli Prins
nodigt daarvoor burgemeester Van Kinschot van Alkmaar, als eregast,
uit om op 26 juli het diner en het bal in de Pump Room 10 bij te wo
nen. Er komt echter geen reactie uit Alkmaar en Jimmie Wills stuurt er
een telegram achteraan. Noord-Holland valt dan nog onder geallieerd
bestuur en reizen naar het buitenland, laat staan Engeland, is onmo
gelijk. Van Kinschot vraagt aan de commandant van de geallieerden in
Noord-Holland, generaal Mark Clarke, die toevallig bij hem op bezoek
is, of die zijn invloed kan aanwenden. De generaal regelt een reisver
gunning en met een Dakota van de Amerikaanse luchtmacht vliegt
Van Kinschot naar Londen. Daar stapt hij met nog één pond op zak in
de trein naar Bath.
gemeente ALKMAAR^
OUDHEIDKUNDIGE VERENIGING
HET SCHERMER^
Aan het eind van de middag op
14 mei dringt het gerucht door dat
de Nederlandse strijdkrachten geen
weerstand meer bieden aan de Duitsers. Samen met Dirk Davelaar -
inderdaad, de bakker van de Jodenkoeken - verdubbelt Prins de wacht.
Om acht uur blijkt het gerucht te kloppen en beginnen Prins en
Davelaar gevoelige papieren te verbranden. Daarna gaat Eli huis
waarts. Hij realiseert zich ineens dat hij een verregaande beslissing
moet nemen. Hij besluit zijn papieren te verbranden en beseft dat als
hij niet weggaat, de Duitsers hem onmiddellijk zullen arresteren.
Vroeg in de nacht wordt er ineens aangebeld. Het blijken twee
doodsbange joodse korporaals te zijn. Ze zijn met toestemming van
hun kapitein ontsnapt uit hun kampement. Ze krijgen burgerkleren -
de uniformen worden in het kanaal gedumpt.
De Luchtbeschermingsdienst in Alkmaar was opgedeeld in zeven vakken:
Vak I: Nassaugarage (nu appartementencomplex Nassau Staete,
aan het Nassauplein)
Vak II: Abattoir (nu rechtbank Alkmaar, hoek Helderseweg-Kruseman van Eltenweg)
Vak III: Garage Met (nu woonwijkje Steenovenpad aan de Frieseweg)
Vak IV: Gemeentewerf (Keetgracht, nu wooncomplex, voormalige Stadstimmerwerf)
Vak V: Kennemer Autogarage (Kennemerstraatweg 6)
Vak VI: Kantoor Alkmaar Packet (Voormeer 35, nu appartementencomplex Turfmarkt)
Vak VII: Wasserij Krom (Schermerweg, nu alleen de schoorsteen als monument)
Na een gesprek in de middag van de 10e mei in De Waag begint Prins
als telefonist op de commandopost. Drie dagen later wordt hij hoofd
van Vak 7, ondergebracht bij Wasserij Krom aan de Schermerwegf£
Eigenaar en hoofd Piet Krom moest
met spoed naar Den Helder en
Goettsch zag ondanks tegensput
teren van Eli Prins geen andere
oplossing. Plots geeft hij leiding
aan meer dan 100 mensen.
Door de verhalen van Eli over Alkmaar
en tegen het einde van de oorlog over de deplorabele toestand als
gevolg van de Hongerwinter, krijgt Jimmie het plan Alkmaar te adopte
ren. Samen gaan ze begin 1945 naar Londen, waar inmiddels de
Help Holland Council is opgericht met steun van de Brits-Nederlandse
bedrijven Unilever en Shell. De council voelt niets voor een speciale
actie voor Alkmaar, waarop het tweetal zich tot koningin Wilhelmina
wendt. Ze krijgen alsnog groen licht en zo wordt op 26 maart 1945 de
City of Bath Alkmaar (Holland) Adoption Appeal Committee opgericht.
In het bestuur zit een flinke vertegenwoordiging van de Rotary en
Jimmie Wills wordt de enthousiaste voorzitter. En dan te bedenken
dat Bath zelf in de oorlog hevig gebombardeerd is. Zo vielen bij drie
aanvallen eind april 1942 alleen al ruim 400 doden.
Eli Prins mag de volgende dag doorreizen naar Londen, krijgt wat geld
op de Nederlandse ambassade en stuurt een telegram naar zijn zus
Rosie, die met haar Engelse echtgenoot sinds een jaar in Bath woont
Vervolgens neemt hij de trein en arriveert in Bath. Hij trekt voorlopig
in bij zijn zus en zwager op Great Pulteney Street 65 0en werkt snel
aan zijn inburgering. Zo houdt hij in juli voor de Rotary Club in Bath een
lezing over de geschiedenis van Nederland en Oranje, waarmee hij
veel indruk maakt. Het jaar erop sluit hij zich aan bij de Engelse variant
van de Luchtbeschermingsdienst, de Air Raid Precautions Service (ARP)
en hij gaat voor de Britse en Nederlandse regering werken onder de
schuilnaam 'Jansen'. Het is de bedoeling dat Eli Prins de stemming en
gemoedstoestand onder de verschillende delen van bevolking peilt,
en geheimagenten op hun missie voorbereidt. Het houdt in dat de lijn
tjes met Londen en de in ballingschap
verblijvende koningin Wilhelmina
en haar gevolg kort zijn.
Eli wil zijn auto graag lenen
omdat de Duitsers die toch
zullen confisqueren, maar
Van Kinschot heeft de auto nog
nodig. Het lukt niet om bij de
autogarage aan de Kennemer-
straatweg Seen taxi te krijgen,
dus gaan ze lopend op pad.
Maar al snel komt hen alsnog
een taxi achterop. Daarmee
gaan ze eerst naar de
Waerdendelstraat 5 Mwaar
Eli zijn goede vriendin
Rosie Hahn, een bekende operazangeres, onaangekondigd wil
ophalen. Zij blijkt al op hem te wachten en ze zetten koers
naar Rotterdam.
Een hoge delegatie uit Bath brengt op Koninginnedag 1945, 31 augus
tus, een tegenbezoek
aan Alkmaar. Rotarylid
Basil Hall, die de verhin
derde burgemeester van
Bath vervangt, doopt de
ophaalbrug naar het
Fnidsen tot Bathbrug.1^
X i
ar g a
COMMEMORATING THE BOND OF FRIENDSHIP
BETWEEN THE TWO ANCIENT CITIES OF
FOUNDED ON THE LIBERATION OF THE NETHERLANDS
5 MAY 1945
H** “NEDERLAND ZAL HERRIJZEN"
Wip
1945 - 2003
THIS GARDEN WAS REDE. 'I GATED ON 23rd MAY 2003
TO CELEBRATE THE CONT. 'UED FRIENDSHIP BETWEEN
THE TWO CITIES.
IN THE PRESENCE OF THE MAYORS OF BATH AND ALKMAAR.
PRESENTED BY THE BATH ALKMAAR TWINNING ASSOCIATION
Graf Eli Prins
Bronnen:
The Remarkable Journey of Mr. Prins, Aletta Stevens, Brown Dog Books
Regionaal Archief Alkmaar
Noordhollands Dagblad
www.bath-alkmaar.org.uk
Op 17 mei is er al 1045 op
gehaald, tegen het einde van
1945 zelfs een tegenwaarde orgeltje
van 7500, omgerekend naar
hedendaags geld 250.000! Want behalve geld wordt ook kleding,
eten in blik en speelgoed ingezameld. Hierbij spelen vrouwencomités
een doorslaggevende rol.
standplaats Vakleiders
Kassaugarage
Abattoir
..(•Pt.;-
HtlP the DUTCH CHILDREN
ALKMAAR
ITS UP TO YOU
Rt MEMBER
IDA VARY
PRINS BUTT I E
OF CORNWALL
»Orn u hmuary i?oe
ClEC «ARCH ,s,i
REMEMBER
ELIAS PRINS
OF ALKMAAR
KNIGHT I
IN THE ORDER OF I
ORANGE-NASSAU I
.BORN 5 APRIL 1904 I
AUGUST 1995 I
A
ALETTA STEVENS
reis van een Joodje
'itujhteling-