1
1
ALKMAAR
I
De groep AlkmaardersopdeKaart zet belangrijke Alkmaarders letterlijk op de
kaart. Er wordt een kaart gebruikt uit de periode waarin deze Alkmaarders
leefden. Op de kaart zijn bezienswaardigheden aangegeven die met de
hoofdpersoon te maken hebben. Verder wordt een beschrijving gegeven van
het leven en de werken van de hoofdrolspeler. De hoofdpersoon van de kaart
hoeft niet een persoon te zijn, maar kan ook een gebouw, gebeurtenis enz.
zijn.
Deze uitgave is de 12e in de reeks: Truitje Bosboom-Toussaint (2012), Cornelis
Drebbel (2013), Jan Adriaanszoon Leeghwater (2015), Jan Wils (2016), Caesar
van Everdingen (2016), Maria Tesselschade Roemers Visscher (2017), de Grote
of Sint-Laurenskerk geschilderd door Salomon van Ruysdael (2018), Jan Boon
(2018), 500 jaar Grote of Sint Laurenskerk (2018), Gijsbert Fontein Verschuir
(2019) en Herdenkingsmonumenten en gedenktekens van de Tweede
Wereldoorlog (2020).
Waarom nu een kaart over het gezin Ringers? Op 31 augustus 1920 werd de
eerste paal geslagen voor het eerste deel van de Ringersfabriek aan de
Noorderkade. Ruim 100 jaar geleden. Bovendien werd in 2020 een start ge
maakt met de restauratie en herbestemming van het gebouw van deze voor
malige chocoladefabriek. Na de dreiging van sloop en jaren van leegstand
is dat een zeer verheugende ontwikkeling. Het pand begint aan een nieuw
leven in de tweede eeuw van zijn bestaan.
De groep AlkmaardersopdeKaart vindt dat de leden van de Alkmaarse familie
Ringers het verdienen in het zonnetje gezet te worden. Aan hen danken we
een iconisch industrieel erfgoed, dat deel uitmaakt van de Alkmaarse ge
schiedenis. Bovendien hebben zij in de 19e en 20ste eeuw een belangrijke
bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de Alkmaarse samenleving.
Voor deze editie hebben we gekozen voor een kaart van Alkmaar uit circa
1916. De vervaardiger is onbekend. De kaart is uit de Collectie van het
Regionaal Archief Alkmaar/PR 1004184.
De getallen 1 t/m 24 in de zwarte rondjes op de kaart worden verklaard in de
legenda. De letters A t/m L hebben betrekking op de tekst.
De foto's op de kaart zijn gemaakt door leden van de Fotoclub Alkmaar.
De familie Ringers
s
3
<r
s
U1
or
3
F
©I
300 M3
NADRUK VERBODEN.
VERKLARING:
M E1L.OO
COULST ET
BE-i^XAAF-
PLAATS.-
A De Laat 160A/160B
B Varnebroek 15-17
B Stadsvilla's
D Huize Voorhout
E) Huis van dr. Van Dam
F) Julianaschool
G Het F.H. Ringershof
H Ambachtsschool Bergerweg
l) Agentschap van de
Nederlandsche bank
J) Ringersfabriek
K Het Ringerskwartier
L Ramen Kapelkerk
Bouwers en ontwerpers (Jan en Frits jr.)
Jan, de oudste zoon, ging in 1896 als twintigjarige in het bedrijf
van zijn vader aan de slag en werd ook firmant in het bedrijf.
De firma F.H. Ringers en Zoon ontwikkelde zich tot een middel
grote aannemerij. Aan het einde van de 19e eeuw/begin van
De timmerwerkplaats richtte zich op herstelwerkzaamheden en
kleine verbouwingen. Frits sr. was zeer actief. Naast het werk
voor zijn bedrijf was hij waagmeester, handelaar in huizen en
opzichter bij de restauratiewerkzaamheden aan de Grote Kerk.
Zijn maatschappelijke betrokkenheid bleek onder meer ook uit
zijn lidmaatschap van de gemeenteraad (Christelijk Historische
Unie), het presidentschap van de brandweer Burgerplicht en het
voorzitterschap van de 8 oktobervereniging.
In 1921 overleed hij.
De enige dochter (Engelien)
Engelien kreeg jammer genoeg niet echt de gelegenheid haar
talenten optimaal te ontwikkelen. Zoals meestal gebruikelijk
in die periode werd zij voorbereid op de rol van huisvrouw.
Zij trouwde met een man die niet veel geld had. Maar haar
broers steunden haar door regelmatig geld aan het gezin over
te maken.
Theo
Johan
Frits jr.
de 20ste eeuw werden buiten de stadswallen van Alkmaar door
rijke burgers fraaie woonhuizen gekocht. De firma profiteerde hier
ook van en bouwde een aantal herenhuizen en stadsvilla's aan
onder andere de Kennemerstraatweg, Wilhelminalaan en in het
Emma- en Nassaukwartier. Maar de firma zette zijn tanden ook
in grotere bouwprojecten zoals Huize Voorhout, het Hofje van de
Stichting Paling en Van Foreest in de Steynstraat, het gebouw van
de Nederlandsche Bank op de hoek van de Heul/Koorstraat, de
ambachtsschool aan de Bergerweg, een groot kaaspakhuis aan
het Kanaal (fabriek Eyssen) en uiteindelijk ook de Ringersfabriek
aan de Noorderkade. Ook Jan was maatschappelijk zeer actief.
Hij was lid van de gemeenteraad (Christelijk Historische Unie),
wethouder van Publieke Werken en lid van de Provinciale Staten.
Frits jr., de jongste zoon, ging als dertienjarige bij een timmerman
aan de slag. Hij werkte vervolgens bij de dienst gemeente
werken van Alkmaar en Deventer en ontwikkelde zich van bouw
kundig tekenaar tot architect. In 1914 trad hij als medefirmant tot
de firma F.H. Ringers en Zoon toe, die vanaf dat moment drie
bazen telde (Frits sr., Jan en Frits jr.). De veelzijdige werkzaamhe
den van de firma uitte zich ook in de naam. Die werd gewijzigd in
"Bouw en Ontwerpbureau F.H. Ringers en Zoon".
Chocolatiers (Hendrik en Theo)
Hendrik ging direct na de lagere school, die hij niet helemaal
had afgemaakt, werken als leerling banketbakker. Werken in de
koekfabriek Ter Haak aan de Lindegracht beviel hem niet. De koek
die ze daar maakten vond hij niet lekker. Hij zocht naar een "fijner
bakker". Die vond hij in Amsterdam. Hij trad in dienst bij een cho
colaterie waar zijn belangstelling voor het maken van suikerwerken
en bonbons gewekt werd. In de hoofdstad maakte hij ook alsnog
de lagere school af. In 1901 vertrok hij naar Zwitserland en werkte
daar drie jaar lang bij verschillende chocoladefabrieken.
Bij Hendrik vatte het idee post om ook in Nederland een fabriek
op te zetten. Met behulp en onder leiding van zijn vader Frits sr.
startte hij in 1905 een "fabriek van fijne chocolade en bonbons"
in het pand Varnebroek 15/17. Frits sr. stimuleerde zijn zoon Theo
om ook in dit fabriekje te gaan werken. Theo had een technische
opleiding gevolgd, maar zijn vader vond dat Hendrik - met name
op het technisch en financieel vlak - steun nodig had. Voor die
steun moest Theo zorgdragen. Theo ontwikkelde zich tot een
uitstekend commercieel directeur en vormde met Hendrik vele
decennialang een gouden duo. Theo was de stille kracht achter
het bedrijf. Het bedrijfje floreerde. Het pand aan het Varnebroek
werd uitgebreid. In 1911 namen de broers een chocoladefabriek te
Rotterdam over, die in financiële nood verkeerde. De activiteiten
op het Varnebroek werden verplaatst naar Rotterdam. De fabriek
in de Maasstad werd ook een succes. De firma werd omgezet in
een NV. Voor uitbreiding van de fabriek was in Rotterdam echter
geen ruimte aanwezig. Hendrik en Theo dachten aanvankelijk aan
lngenieur en bestuurder (Johan)
Na de Rijks-HBS aan de Paardenmarkt vervolgde Johan de
studie weg- en waterbouw op de Polytechnische School te Delft.
Tijdens zijn periode als leerling op de HBS was dr. Boeke direc
teur van deze school. In de loop van 2020 kwam dr. Boeke in het
nieuws omdat het Regionaal Archief Alkmaar het oudste
Alkmaarse geluidsfragment (1898) met zijn stem op de geluids
band naar buiten bracht. Johan werkte van 1916 tot 1920 als inge
nieur bij de Nederlands-Indische Spoorweg Maatschappij (NIS) op
Java. Terug in Nederland bouwde hij een indrukwekkende carrière
op. Hij was onder andere belast met de bouw van de Noordersluis
te IJmuiden en werd directeur van de Maatschappij tot uitvoering
van de Zuiderzeewerken en vervolgens directeur-generaal van
Rijkswaterstaat. Direct na het bombardement op Rotterdam werd
hij in mei 1940 door generaal Winkelman benoemd tot regerings
commissaris voor de wederopbouw. In die rol stelde Johan bouw
materialen beschikbaar om een uitbreiding van de Ringersfabriek
aan de Noorderkade mogelijk te maken. Als gevolg van zijn activi
teiten in het verzet werd Johan in 1943 gevangengenomen.
een nieuwe vestiging in Arnhem. Op aanraden van hun vader
Frits sr. besloten zij uiteindelijk een nieuwe fabriek aan de Noor-
derkade in Alkmaar te stichten als dependance van Rotterdam.
Hendrik bleef in Rotterdam en Theo gaf leiding aan de fabriek in
Alkmaar. Op 14 mei 1940 werd bij het bombardement van
Rotterdam de fabriek vernield. Herbouw zou niet meer plaatsvin
den. Hendrik en Theo richtten zich nu geheel op de fabriek aan de
Noorderkade in Alkmaar.
Hendrik en Theo waren heel vindingrijk en actief. Zo slaagden
zij er bijvoorbeeld in om chocolade voor diabetici machinaal te
produceren, wat veel winst opleverde. Zij richtten voor de fabriek
een eigen bedrijfsbrandweer op. Bij een razzia in 1944 werden
vijf medewerkers van dat corps opgepakt om naar Duitsland te
worden getransporteerd. Frits jr. wist als commandant van de
brandweer de Duitse bezetter te bewegen hen vrij te laten.
Maar de trein was al vertrokken en de werknemers voeren vanuit
Amsterdam per boot het IJsselmeer over. Frits jr. regelden een
sleepboot. Hij wist de boot van de gevangen werknemers te ach
terhalen en hen zo weer terug te brengen naar Alkmaar.
Ook in maatschappelijk opzicht waren Hendrik en Theo zeer
actief. Theo zette zich in onder meer in voor het christelijk
onderwijs. Hendrik was bijna 25 jaar lid van het bestuur van
de Vereniging Oud Alkmaar (de huidige Historische Vereniging
Alkmaar). Van 1945 tot 1966 vervulde hij bij die vereniging de rol
van voorzitter. In die functie liep hij voorop in de strijd tegen het
in 1958 gepubliceerde beruchte reorganisatieplan van professor
Wieger Bruin voor de binnenstad. Dat plan beoogde een aantal
grachten te dempen en enkele brede doorgangswegen dwars
door de binnenstad van Alkmaar aan te leggen.
t~
jt
ui
ui
or
P
3
In 1757 vestigde Jan Ringers, afkomstig uit het dorp Wetsinge
in het gewest Groningen, zich in de stad Alkmaar. Een van zijn
nazaten was Frederik Hendrik Ringers, Frits sr. genaamd en
geboren in 1846. Frits sr. voelde zich aangetrokken tot de grote
vaart. Hij bereikte de rang van tweede stuurman. Ter hoogte
van de rede van Semarang (Java) werd hij tijdens een reis
geveld door malaria. Hij ontsnapte maar nipt aan de dood en
gaf zijn zeemansbestaan op. Hij ging vervolgens in de leer bij
zijn vader die een timmermanswerkplaats runde in het pand op
de Laat 160A/160B. In 1882 nam Frits sr., inmiddels getrouwd
met Elisabeth Volten, de timmerwerkplaats over. Elisabeth werd
in 1846 te Harderwijk geboren. Op jonge leeftijd werd zij in een
weeshuis opgenomen. Haar jeugdervaringen inspireerden haar
om later veel tijd en energie te besteden aan uiteenlopende
vormen van liefdadigheidswerk.
ALKMAARSCH
BIOSCOOPTHEATER.
LANGESTRAAT 92,
T. O. STADHUIS.
T
ul
P
Q
O
P-
n
Z
O’
IU
-TH T
HE.IUOQ
Frits sr. en Elisabeth kregen zes kinderen, een
dochter en vijf zonen:
urrqAVE.
L TRAN K.EN B E.R CjALK NAAR
Engelien (1874-1946)
Jan (1876- 1938)
Hendrik (1880-1975)
(1882-1974)
(1885-1965)
(1887-1965)
STATION H. IJ. S. M.
SLACHTHUIS..
GASFABRIEK.
AMBACHTSSCHOOL.
TUINBOUWWINTERSCHOOL.
GYMNASIUM.
STADZIEKENHUIS.
RIJKS H. BURGERSCHOOL.
OPENBARE LEESZAAL.
ff} GROOTE KERK.
ff} POST- EN TELEGRAAFKANTOOR.
STADHUIS. MUSEUM.
ff} WAAG. KAASMARKT.
ff) VICTORI ABEELD.
ff| TRAMSTATION: ALKM.-ADAM.
AANLEGPL. „ALKM. PACKET"
ff} ACCIJNSTOREN.
ff} BADHUIS.
ff} TRAMSTATION: ALK.-HAARLEM.
ff} BORSTB. BOSBOOM-TOUSSAINT.
ff} CADETTENSCHOOL.
ff} HERTENKAMP.
ff} WILLEBRORDUSPUT (HEILOO).
ff} STATION H. IJ. S. M.
STOOMTRAM.
PAARDENTRAM.
OU DOKT».
SCHAAL/T.75OO.
A/ l'-LLU
mi
[CjRAAFPL’J
2
SCHAAL
4:45000.
I/O
10
V
o
o
3
3
Ul
1
x
u
<?R
ti
10
Mi
LÓV
M//
Ut
«in
tóp
Mm
r////a/
r/F
/wz
L
puuh
HEILOO
HEUL-
3 1»
EVERP1N-
I E.M bTK
