7K JJ o lift '55 c .2. Ik IK ini llll ■III iii llll L L MEI r ©ft C3MOTË orow I B 4 VICTORIA JL MM 1 te ZtL het schermer! I i Jp ft t ZE“ U 0/7 UI. b a» Facebook: www.facebook.com/alkmaardersopdekaart 1 (Tr T ji Stedelijk Museum Alkmaar O DEDIEU Regionaal Archief Nrf x o ÏWKLOIIW. "I '4 J I M3: s. Wie was Fontein Verschuir? "Gij zijt ons lieven heer niet!" i i J B 0 Kanaal Nieuwe zriW^ ZE>' 1 m a' 'O K Uitgave van: Stichting AlkmaardersopdeKaart 1 XI. s UI. i Teksten: Klaas te Bos, Peter de Graaf, Bart van Groen >i t. k Tekening: Chris Duinmeijer E 'm I Het Nieuwe Kanaal, de aanleg van het Noordhollands kanaal <S3 Vormgeving: Gerard Stals M. E Druk: Marcelis Dékavé Jo Oplage: 3000 X 1 a iiWi S1. Stichting AlkmaardersopdeKaart BÜ, 3. 3# z de -21 2 A J. Museum In 't Houten Huis Gta£t Suiils lf I i i Kanings Wag. 17 Eastoarsteeg. 33 deLKblofLajat/) 49 TurfMarkt. ö.5 OwUJÜrrkxuii. t iïotpUaal. HISTORISCHE VERENIGING ALKMAAR •SOCIfTCIT* De groep AlkmaardersopdeKaart zet belangrijke Alkmaarders letterlijk op de kaart. Er wordt een kaart gebruikt uit de periode waarin de grote Alkmaarder leefde. Op de kaart zijn bezienswaar digheden aangeven die met de hoofdpersoon te maken hebben. Verder wordt een beschrijving gegeven van het leven en werken van de hoofdrolspeler. Deze uitgave is de 10e in de reeks: Truitje Bosboom-Toussaint (2012), Cornelis Drebbel (2013), Jan Adriaans- zoon Leeghwater (2015), Jan Wils (2016), Caesar van Everdingen (2016), Maria Tesselschade Roemers Visscher (2017), de Grote of Sint-Laurenskerk geschilderd door Salomon van Ruysdael(2018), Jan Boon (2018) en 500 jaar Grote of Sint Laurenskerk (2018). Er zijn twee goede redenen voor het verschijnen van deze kaart. Ten eerste om Gijsbert Fontein Verschuir, een omstreden maar veelzijdig bestuurder en burgemeester van Alkmaar meer bekendheid te geven. De tweede reden is het feit dat het 200 jaar geleden is dat in 1819 werd besloten tot aanleg van het Noordhollands kanaal. Wat is het verband tussen Gijsbert Fontein Verschuir en het Noordhollands kanaal? Welnu, onze hoofdpersoon is verant woordelijk voor de huidige loop van het kanaal dwars door de stad. Volgens de eerste plannen zou het kanaal een bocht om de stad Alkmaar maken. Onze hoofdpersoon heeft zich ingespannen om het kanaal door de stad te laten gaan. Dat is hem gelukt. Deelnemers: Klaas te Bos, Bart van Groen, Fred Hoek, Jan Jansen, Annelies V. Janssen, Aldert Pilkes AlkmaardersopdeKaart jhr.mr.Gijsbert Fontein Verschuir, de burgemeester die het Noordhollands kanaal naar de stad Alkmaar haalde Als troostprijs voor het feit dat het kanaal toch echt door Alkmaar gaat heeft Fontein Verschuir dan wel geen eigen fontein, maar wel een straat en mag de burgemeester wiens overlevering druk wordt gebruikt voor de vaart zich nu ook scharen bij het prominente gezelschap van AlkmaardersopdeKaart. De burgermeester die Alkmaar bereikbaar wilde laten zijn en de meeste burgers niet per se mee had in deze stad omdat hij brokken maakte van het leeuwendeel der zaken die de politieke veelvraat in zijn bewijsdrang aanraakte. Noem de beste man de koning Midas van de bestuurlijke pech en toch is hij door zijn eigen gemeente niet verstoten of verbannen want als je goed kijkt in Alkmaar is hij eigenlijk nooit echt ver weg. De stadsvader splijt het liefst de straat door midden, pleit voor een waterweg dwars door Alkmaars ribben dwars door het oude stadshart een nieuwe ader die van Amsterdam tot voorbij Den Helder reikt en tot vandaag nog steeds op Facebook-foto's prijkt. Joris Brussel - Stadsdichter van Alkmaar alkmaar. nl/s tadsdich ter.h tml Alkmaar was aanvankelijk aanhanger van de patriotten. De patriottentijd eindigde echter in onze stad op 30 mei 1788 met het ontslag van de leden van de vroedschap. Fontein Verschuir greep zijn kans. Hij stelde zich kandi daat en werd op 13 december 1788 als lid van de vroedschap aangesteld. Hij verhuisde naar Alkmaar, maar moest zich nog wel even naturaliseren tot Hollander. Zijn ster rees snel. Als afgevaardigde van Alkmaar maakte hij deel uit van de Staten van Holland in Den Haag. Begin 1795 eindigde na zes jaar deze carrière door de Bataafse revolutie. Van 1795 tot 1803 was hij ambteloos burger. De start van de Franse tijd deed echter zijn kansen keren. Voormalig stadhouder Willem V gaf vanuit zijn ballingsoord in Duitsland zijn aanhangers groen licht om weer bestuurlijke posten te gaan bekleden. Fontein Verschuir stelde zich direct beschikbaar. Begin 1803 werd hij benoemd tot lid van de raad van Alkmaar. De raad koos hem vervolgens in 1806 tot wethouder, waarna koning Lodewijk Napoleon in 1808 hem tot burgemeester van Alkmaar benoemde. In 1811 verwis selde hij het burgermeesterschap voor een regionale bestuurlijke functie. De Franse overheid benoemde hem tot onderprefect van het uitgestrekte arrondissement Hoorn. De Fransen vertrokken uit het land. Nieuwe kansen voor Fontein Verschuir. Koning Willem I benoemde hem in 1815 tot burgemeester van Alkmaar. Een jaar later werd hij lid van de Tweede Kamer, die afwisselend in Brussel en Den Haag vergaderde. In 1829 trad hij af, maar twee jaar later benoemde de koning hem tot lid van de Eerste Kamer. Begin 1838 stierf Fontein Verschuir. Gedurende een periode van 50 jaar was Gijsbert Fontein Verschuir een belangrijke en invloedrijke Alkmaarse bestuurder. Zijn bestuurlijke carrière speelde zich af in woelige tijden en bestreek uiteenlopende perioden: de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, de Bataafse Republiek, de Franse tijd en het Koninkrijk der Nederlanden. Zijn tijdgenoten waren niet onverdeeld enthousiast over deze bestuurder. Zij vonden hem autoritair. Toen Fontein Verschuir een keer zijn buitenverblijf Ter Coulster in Heiloo verliet, gaf hij de tolgaarder een reprimande. Dit omdat deze naar het in zicht van Fontein Verschuir niet snel genoeg het hek opende. De tolgaarder reageerde zonder zijn hoed af te nemen met de woorden: “welnu gij zijt ons lieven heer niet". Hij moest niets hebben van invloed van het volk op het bestuur. Ook zijn medebestuurders zette hij vaak voor het blok. Hij had bovendien een hoge eigendunk en was ijdel. Hij werd dan ook als bestuurder meer gevreesd dan bemind. Desondanks verdient hij een plaats in de geschiedenis van Alkmaar. Een nieuw kanaal van Amsterdam naar Den Helder werd gezien als een oplossing voor de steeds slechter wordende toegang van de haven van Amsterdam via de Zuiderzee. Bij opening in 1824 was het kanaal - 80 kilometer lang - het grootste zeekanaal ter wereld. Zoveel mogelijk is gebruik gemaakt van bestaande waterwegen waardoor het een kanaal met vele bochten is geworden. Voor het tracé rond Alkmaar is onder andere de loop van het vroegere veenriviertje de Rekere benut, dat oorspronkelijk vanuit het Schermermeer in de Zijpe uitmondde. Het kanaal werd officieus in december 1824 geopend met de doorvaart van de Oostindiëvaarder Christina Berendina van Den Helder naar Amsterdam en de doorvaart van het oorlogsschip Bellona in omgekeerde richting. De Bellona overnachtte op 15 december aan het Zeglis en voer de volgende dag naar Den Helder. Het was groot feest in de stad met vlagvertoon en muziek. Op 18 december passeerde de Christina Berendina - door acht paarden getrokken - Alkmaar. Na de eerste klachten van Alkmaarse zijde in 1826 over de geringe in komsten werden de inkomsten in latere jaren veel beter. De stad bleek in ruime mate profijt te trekken van de bloei van de omgeving met de aan- en afvoer van agrarische producten. De industriële revolutie gedurende de tweede helft van de 19e eeuw zorgde bovendien voor industriële ontwikkeling langs het water. Fabrieken en bedrijven vestigden zich aan de Kanaal- en Noorderkade, in de Schelphoek en langs de Eilandswal, het Fontein Verschuir werd op 3 oktober 1764 in Franeker geboren. Hij ging naar de Latijnse school en studeerde rechten aan de academie van Franeker. Na zijn studie vestigde hij zich als advocaat in Leeuwarden. Hij was ook direct bestuurlijk actief. In de toenmalige strijd tussen patriotten (republikei nen) en prinsgezinden koos hij voor de laatste partij. Het was Fontein Verschuir gelukt de regering te bewegen het kanaal door de stad aan te leggen. Hij dacht hiermee de stad op te stuwen in de vaart der volken. Dat laatste viel aanvankelijk tegen. Schepen legden niet aan in de stad, want het oponthoud voor de sluizen in Purmerend werd benut om daar te bevoorraden. Als zeehaven heeft de stad nooit veel betekenis gehad. Pas op 4 mei 1825 legde een zeeschip aan om zout te lossen. Alkmaar i VdK de Stad rf 1' b t i J g w. OUDHEIDKUNDIGE VERENIGING J «Trmgwa virfwrl gemeente ALKMAAR^ De gebruikte kaart met de plattegrond van de stad is een kaart gemaakt in 1823 vervaardigd door S.P. van Diggelen. De kaart maakt deel uit van de collectie van het Regionaal Archief Alk maar en staat bekend onder de naam “Grondtekening van de stad Alkmaar". De groep AodK vond het op de eerste plaats een mooie, gedetailleerde kaart uit de periode dat onze hoofdper soon leefde. Ook een leuk gegeven is de vermelding van 'Het Nieuwe Ka naal' op deze kaart. De kaart van het Noordhollands kanaal is een artist impression, getekend door de Alkmaarse kunstenaar Chris Duinmeijer. Hier wordt het kanaal weergegeven op het huidige grondge- De water- en levensweg van Fontein Verschuir -- - M. 11-- >e/r Fontein Ver$chuW 'e Regionaal Archief ■Kv? Zj I Ij ttl n I <7 Uil I HtL-. BÉ r# J.

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarders op de kaart | 2019 | | pagina 2