s 2 O o 7 5/7 j 1 I J 1 De groep AlkmaardersopdeKaart zet belangrijke Alkmaarders letterlijk op de kaart. Er wordt een kaart gebruikt uit de periode waarin de grote Alkmaarder leefde. Op de kaart is een wandelroute aangege ven langs de bezienswaardigheden die met de hoofdpersoon te maken hebben. Op de achterkant is een beschrijving gegeven van het leven en werken van de hoofdrolspeler. Deze uitgave is de achtste in de reeks: schrijfster Truitje Bosboom-Toussaint (2012), uitvinder en filosoof Cornelis Drebbel (2013), waterkunstenaar Jan Adriaanszoon Leeghwater (2015), architect en idealist Jan Wils (2016), de grootste schilder van Alkmaar Caesar van Everdingen (2016), dichteres, zangeres, glasgraveerster en muze Maria Tesselschade Roemers Visscher (2017), de Grote of Sint-Laurenskerk, bevallig geschilderd door Salomon van Ruysdael (2018). Door de fusie van Alkmaar met Schermer en Graft-De Rijp kwamen er veel beroemde Alkmaarders bij, waaronder de in De Rijp geboren Jan Boon junior die leefde van 1758 tot 1847. Jan Boon junior richtte de nog immer actieve Maatschappij tot Bevordering van Nijverheid in De Rijp op. De nalatenschap van Jan Boon was indrukwekkend. Na ruim 100 jaar leegstand werd in 1983 besloten het voormalige woonhuis van zijn dienstboden, achter het pand van de Maatschappij - het Walhuis (1725) -, te restaureren en het Museum Jan Boon daar in te vestigen. In juli en augustus is het Walhuis in de weekenden van 13.00 tot 16.00 uur geopend. De entree is gratis. In deze zomermaanden is er De kaart was getekend op schaal 1:1000 en is oorspronkelijk zwart-wit. Probeer met behulp van de windroos het noorden te bepalen.De kaart van de Academie is voor deze gelegenheid ingekleurd door Chris Duinmeijer. een expositie te zien van diverse stukken, waarbij met name de zeekaarten bijzondere aandacht krijgen. De ingang van het museum bevindt zich aan de Rechtestraat tussen de percelen 146 en 148. Buiten De Rijp is Jan Boon nog niet erg bekend. Hierin wil de groep Alkmaardersopde Kaart verandering brengen door deze editie, waarin hij en zijn werken centraal staan. Een wandelroute langs bezienswaardigheden rond Jan Boon junior in De Rijp 1. Woning Jan Boon junior Rechtestraat 146, De Rijp, niet voor publiek toegankelijk De woning waar u voor staat is de directeurswoning van de Maatschappij tot Bevordering van de Nijverheid ('Maatschap- pijhuis') en stamt uit 1914, ont worpen door de gemeentear- chitect Arie van Aken. Het is de vervanger van de oorspronke- 2. Het Walhuis Rechtestraat 146, De Rijp, achter de woning van Jan Boon junior. Openingstijden vast: in juli en augustus van 13:00 tot 16:00 uur, alléén op zaterdag en zondag. Kijk voor extra activiteiten op de website: www.museumjanboon.nl Achter het woonhuis ligt het zogenaamde 'Walhuis' daterend uit 1725. Het huis staat met één zijde in de sloot en is hevig scheefge zakt. Dit voormalige pakhuis diende als personeelswoning voor de dames Dolleboter, die bij Jan Boon als dienstbodes werkten. Na ruim 100 jaar leegstand werd in 1983 besloten het pand te res taureren en er een deel van de Jan Booncollectie tentoon te stellen. 3. Lijnbaan De Poel Grafterbaan 6, Graft, niet voor publiek toegankelijk. Lijnbaan De Poel ligt enigszins buiten de wandelroute in Graft. Het had zijn naam te danken aan de 'baander' Jan Aertz. Poel, die de lijnbaan in 1638 kocht. Eind achttiende eeuw nam de familie 7. De Doopsgezinde Vermaning Jan Boonplein 18, De Rijp, buiten diensten, niet voor publiek toegankelijk. 4. Het voormalige Doopsgezinde Weeshuis I Vlaander 8, De Rijp, niet voor publiek toegankelijk. 6. De Grote Kerk Grote Dam 6, De Rijp. Openingstijden: van 2 mei t/m september wo-zo van 13-16.30 uur. In 1902 begon de Maatschappij tot Bevordering van de Nijverheid met een nieuwe activiteit, namelijk de oprichting van de tabak- en siga renfabriek 'De Nijverheid'. Helaas leed dit bedrijf grote verliezen en uiteindelijk werd in 1913 de stekker eruit getrokken. 9. Buizen- en de Balkenhaven vanaf de Balkenhaven met zicht op de gashouder, Vermaning en Grote Kerk 10.Museum In 't Houten Huis Tuingracht 13, De Rijp, www.houtenhuis.nl Openingstijden: Vanaf april op di-zo van 13 17 uur. Vanaf juni om 11 uur geopend. In de wintermaanden op zondag van 13-17 uur Het stijlvolle pand in Eclectische trant is een van de grootste gebouwen in de kern van De Rijp en heeft als enige aan de Tuingracht een afgesloten voortuin. Achter het ronde raam in de top zit een kwikbarometer die de luchtdruk via een wijzer zichtbaar maakt. Het was de eerste openbare wijzerba- rometer op het vasteland van Europa. Vroeger bevond zich boven de monu mentale ingangspartij een metaalwijzer- thermometer. Er hebben nauwelijks wezen in gewoond.Betrekkelijk kort na het gereedkomen werd het al door twee gezinnen bewoond. De gebruikte kaart is in 1940 getekend door een van de cursisten van de Academie van Bouwkunst te Amsterdam die al schetsend en tekenend voor studieopdrachten door De Rijp zijn getrokken. Als ondergrond werd gebruikt: "PLATTEGROND der GEMEENTE RYP getekent en bemeten door Fritsen in den Loop der jare 1817. Opgedragen aan den Raad van die gemeente en ten aandenken aangeboden door den ondergetekende aftredende Schout der genoemde gemeente G.J. van HOOLWERFF.” 8. Voormalig terrein gasfabriek Jan Boonplein, De Rijp, het zuidelijke par keerterrein, tegenover de Sint Jacobsbuurt lijke woning van Jan Boon. Aan de overkant van het Maatschappij- huis ligt de 'overtuin' met beschermde knotlinden.Naast de tuin is een koetshuis gebouwd. Het hekwerk langs de tuin is in een halve ronding geplaatst zodat de koetsen gemakkelijk konden keren. Boon het bedrijf over. Hier kon zwaar touwwerk worden gemaakt, zoals een ankertros dat was opgebouwd uit drie strengen van elk zestien garens. Jan Boon junior kreeg deze touwslagerij met paardenmolen, teerhuis en baanhuis toebedeeld na het overlijden van zijn vader. Toen Jan Boon junior overleed, ging De Poel naar De Nijverheid. Eind 1800 liep de vraag naar zwaar touwwerk snel terug door de komst van stoomschepen en de machinale fabricage van staaldraad.In 1905 werden de gebouwen, het baanpad en het erf verkocht. Het weeshuis dateert van vóór 1647 en herbergde op zolder elf bedsteden. Vanaf 1854 kreeg het weeshuis geldschenkingen uit de nalatenschap van Jan Boon junior. Het ging om een jaarlijks bedrag van 500. Omstreeks 1860 was Simon Appel voorzit ter van het College van Regenten van het weeshuis en directeur van de Maatschappij tot Bevordering van Nijverheid. Later, in april 1880, werd hij zelfs burgemeester van De Rijp. Appel is op 73-jarige leeftijd 'verdron ken' nadat hij de maatschappij voor 30.000 had benadeeld. Het pand op de Vlaander 8 heeft tot 1866 als weeshuis dienst gedaan. Daarna is het weeshuis aan de Tuingracht 16 geopend. Tot 1895 is het door de Doopsgezinde Gemeente ge bruikt als lagere school, waarna het woonhuis werd. De Maatschappij tot Bevordering van Nijverheid nam in 1878 de gasfabriek van Jakob Rijkers over. Dit bleek een slimme zet en is van groot belang geweest voor het dorp. Al snel werd in 1901 een nieu we fabriek gebouwd, de oude was 'op' en had tevens onvoldoende capaciteit om aan de grote vraag naar gas te voldoen. Een tweede grotere gashouder werd in 1910 geplaatst. Als gevolg van de sterk gestegen ijzerprijs in de Eerste Wereldoorlog, werd in 1917 de eer ste gashouder gedeeltelijk gesloopt en omgebouwd tot cokeshok, een plek waar verbranding van steenkool plaatsvond. De gasfabriek heeft nog tot 1959 bestaan en is kort daarna gesloopt. De fundering van de laatste gashouder tekent zich af in het plaveisel. Het voormalige Algemene Wees- en Armenhuis herbergde van 1938 tot 1960 op de zolder het depot van het Oudheidkundig Genootschap, beneden woonden twee gezinnen. Vanaf 1946 was het in gebruik bij de Kruisvereniging. En sinds 2003 is het museum geworden waar de geschiedenis van het Schermereiland uitgebreid wordt behandeld. Alle belangrijke thema's van dit gebied komen voorbij: de haringvisserij, de walvisvaart, houten huizen, nijverheid, Doopsgezinden en de familie Boon. Eén van de topstukken van het museum is het schilderij van de grote brand in 1654 van Egbert van der Poel. Een deel van de collectie Jan Boon is permanent tentoongesteld in de Regentenkamer. Aan de Grote Dam staat de Nederlands Hervormde Kerk. De stenen kruiskerk werd gebouwd in een periode van welvaart en bloei. Dat is terug te zien in de grootse opzet. Volgens zijn wens werd Jan Boon junior na zijn dood in 1847 begraven in de Grote Kerk, naast zijn in 1826 overleden vrouw Trijntje Lakeman. Koning Willem II verleende hiervoor bijzon dere ontheffing, aangezien de wet sinds 1830 het begraven in kerken verbood. Zo is Jan Boon één van de laatste Nederlan ders die in een kerk is begraven. Beide havens zijn aangelegd voor de activiteiten met betrekking tot de haring- en walvisvaart. Volgens het Rijper Zee Postil, het preken boek voor zeevarenden, laten de Rijpers al in 1507 haringhuizen uitvaren, waarschijnlijk vanuit de Tuingracht, de Kralingergracht en achter de sluis. De Buizenhaven of Zuiderhaven werd in 1625 gegraven en de Balkenhaven in 1650. Vier jaar later woedde de grote brand door het dorp, maar wonder boven wonder bleven tachtig haringbuizen in de haven behouden. Walvisvaarders hebben nooit in De Rijp aangemeerd. Als je van het Jan Boonplein naar het oosten loopt langs de Meelzak naar het Baanmanslandje, loop je tussen de twee havens. Het voormalige sportveld rechts was voorheen water en is na de Tweede Wereld oorlog met vuilnis gedempt. Wat nu nog over is gebleven is een kleine passantenhaven. 11. Het voormalige Doopsgezinde Weeshuis II Tuingracht 16, de Rijp, niet toegankelijk voor publiek. 5. Sigarenfabriek De Nijverheid Nieuwland 2, De Rijp, niet voor publiek toegankelijk. F 1 I '■'in In 1574 bouwden de Doopsgezinden een houten kerk op de huidige plaats. Vlak na de grote brand van 1654 - waar bij het kerkgebouw in vlammen opging - begon de bouw van een nieuwe kerk. De kerk is tweehonderd jaar later gron dig verbouwd en gerestaureerd. Omdat een volgende restauratie van de impo sante kerk niet kon worden opgebracht is de kerk in 1950 gesloopt. De huidige kerk werd drie jaar later gebouwd. De Doopsgezinden waren direct na de Reformatie zeer talrijk in De Rijp vertegenwoordigd Vele zeer aanzienlijke reders en kooplieden behoorden tot haar leden. Zo ook de familie Boon. De Doopsgezinde Diaconie was een van de aandeelhouders van de Maatschappij tot Bevordering van Nijverheid. H O O *i J

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarders op de kaart | 2018 | | pagina 1