H
te
SR
99
kK
n w
7/~
■Lu
wa,
O ,f
7/z
S
ii
pTj
ml
fci
n"
J5G
m w
^£23
|L
tl
-'fex.i
fr'
jOHvfjbL
0
fMJ
w
S.
Wl
i if
r^Ul-
J
H
J h
i
a
S
Jp-j
«a i
E
u..
'Xi
i i
IfrüJ
R
Sr'.
ra
A 5^
i
.4}^
Jffel
H
I
j fl
few
4
"fl- I*»
(io)
j
i
'5
HP
1'4
'4
■Lx 1
tr-'-u'
4
I//
j /ci
a,
74
1*1
1
.7
fó
R
,H»4
f
A\r
1
•Hi
w-
'r'.’f.ïi
J
l’j
3Xl U
V' fC
^4
2»‘
In de museumzaal “De Gouden Eeuw van Alkmaar”
tó**.
Hfl
n
I
/I 'kA 1 I I
»d
iS
I»
De groep AlkmaardersopdeKaart zet belangrijke Alkmaar-
ders letterlijk op de kaart. Er wordt een kaart gebruikt uit
de periode dat de grote Alkmaarder leefde. Op de kaart
is een route aangeven langs de bezienswaardigheden die
met de hoofdpersoon te maken hebben. Op de achterkant
van de kaart is een beschrijving gegeven van het leven en
werken van de hoofdrolspeler. Deze uitgave is de vijfde
in de reeks: schrijfster Truitje Bosboom-Toussaint (2012),
uitvinder en filosoof Cornelis Drebbel (2013), waterkunste-
naar Jan Adriaanszoon Leeghwater (2015) en architect en
idealist Jan Wils (2016). De hoofdpersoon in deze editie is
de grootste schilder van Alkmaar Caesar van Everdingen
(1616/1617-1678). Bij de keuze van Van Everdingen heeft
de groep AlkmaardersopdeKaart willen aansluiten op de
Een wandelroute langs bezienswaardigheden rond
Caesar van Everdingen
zijn onder meer schilderijen te zien van Jacob Corne-
lisz. van Oostsanen, Maarten van Heemskerck, Willem
van de Velde (de Oude), Gerard van Honthorst, Pieter
Jansz Saenredam en Jan de Baen. Uitzonderlijk is de
omvangrijke collectie werken van Caesar van Everdin
gen, Alkmaars grootste schilder. Het museum bezit
elf schilderijen van hem - waaronder twee imposante
schuttersstukken - en heeft daarnaast twee portretten
in langdurig bruikleen uit het Rijksmuseum.
actualiteit. Stedelijk Museum Alkmaar organiseert van
24 september 2016 tot 22 januari 2017 de tentoonstel
ling Vleiend penseel rond Caesar van Everdingen. Tevens
is in deze periode de 400-ste geboortedag van Caesar.
De gebruikte kaart (gedateerd tussen 1649 en 1652) is
gemaakt door de kaartenmaker Joan (zoon van Willem)
Blau. De mooi ingekleurde versie is beschikbaar gesteld
door de afdeling Bijzondere Collecties van de Universi
teit van Amsterdam.
De tekstschrijvers van AodK konden gebruik maken van
de teksten van Christi M. Klinkert (conservator Stedelijk
Museum Alkmaar) die zij schreef voor de catalogus die
verschijnt bij de tentoonstelling Vleiend penseel
2. De Grote of Sint-Laurenskerk, Koorstraat 2
Jaarlijks is in de zomermaanden de kerk geopend op
dinsdag t/m zondag van 11.00 tot 17.00 uur.
In de periode 24 september2016 tot 22 januari 2017 is
er de tentoonstelling Vleiend penseel rond Caesar van
Everdingen. Het museum toont dan al zijn werken van
Caesar in de tentoonstellingszaal, samen met schilde
rijen van de Alkmaarse meester uit andere collecties.
w de decoratie van een scheepsmodel dat in de kerk
hangt. Volgens de overlevering zou het scheepje verwij
zen naar de zegetocht van Michiel de Ruyter naar Chat
ham, waar zijn schepen op 22 juni 1667 de ketting kapot
voeren en grote schade aanrichtten aan de Engelse vloot.
Tijdens de tentoonstelling Vleiend penseel zal de Grote
Kerk geregeld geopend zijn zodat de gesloten orgelluiken
bewonderd kunnen worden. Zie voor meer informatie
www.caesarvaneverdingen.nl
In deze kerk, de huiskamer van Alkmaar, is Caesar van
Everdingen nadrukkelijk aanwezig. In de periode 1643
1644 schilderde hij “De triomf van koning Saul na Davids
overwinning op Goliath” op de twee orgelluiken van het
nieuwe grote orgel in de kerk, nu bekend als het Van Ha-
gerbeer/Schnitger orgel. De luiken, ontworpen door Jacob
van Campen zijn meestal geopend en de schilderingen
dus onzichtbaar.
Wellicht het meest curieuze werk van Van Everdingen is
Ten slotte werd Caesar in 1678 begraven in deze kerk. Zijn
grafsteen is te vinden in het Noordertransept, grafnum-
mer 49, met zijn monogram CvE erop.
3. Huis en werkplaats van Claes Jacobsz van der Heck,
Langestraat 108
De jonge Caesar ging hoogstwaarschijnlijk in de leer bij
zijn buurman (5 huizen vanaf het huis waar hij woonde,
dus vermoedelijk op deze plaats), de toen beroemde
schilder Claes Jacobsz. van der Heck. Een vrij breed
werkende schilder, die zowel historiestukken maakte,
zoals Caesar later deed, alsook landschappen en portret
ten. Men neemt aan dat Caesar zijn verdere opleiding
genoot bij de Utrechtse meesterschilder Jan Gerritsz. van
Bronckhorst.
4. Stadhuis, Langestraat 97
Caesar maakte in opdracht van het gemeentebestuur
in 1662 zijn beroemde stuk “Lycurgus demonstreert het
belang van de opvoeding". Het werd geschilderd als
schoorsteenstuk voor de Prinsenzaal in het stadhuis van
Alkmaar, die toen net gerenoveerd was.
Sinds 1875 hangt het schilderij in Stedelijk Museum
Alkmaar.
5. Woonhuis van Caesar, Langestraat 96
Waar Caesar van Everdingen in 1616 of 1617 is geboren
weten we niet. Wel dat hij is opgegroeid in dit pand
tegenover het Stadhuis. Hij verhuisde in 1648 op 31- of
32-jarige leeftijd naar Haarlem. Nadat hij ook nog een
korte periode in Amsterdam heeft gewoond, keerde hij in
1662 definitief terug naar Alkmaar, naar het huis waar hij
zijn jeugd doorbracht.
7. De Waag, Waagplein 2
In 1657 (hij woonde toen in Haarlem) schilderde Caesar
grote, imposante schuttersstukken van de Jonge Schutte
rij en de Oude Schutterij. Hij werkte hieraan in de Waag,
omdat hij in Alkmaar geen werkplaats had. Overigens
was er waarschijnlijk nergens een werkplaats die groot
genoeg was voor die enorme doeken.
9. Provenhuis van Helena van Oosthoorn,
Koningsweg 70
Helena van Oosthoorn, de echtgenote van Caesar, heeft
twee maanden voor haar dood in 1694 in haar laatste
testament bepaald dat na haar dood uit haar nalaten
schap een hofje moest worden opgericht: het Provenhuis
van Helena van Oosthoorn. In dit huis konden één of
twee oude vrouwen wonen. In het huis moesten ook de
konterfeitsels' (portretten) van haar man en zijn ouders
6. Apotheek De witte Roos, Mient 2
Het was in de Gouden Eeuw gebruikelijk dat schilders
hun benodigdheden betrokken bij een apotheek.
Het is waarschijnlijk dat Caesar zijn schildersspullen kocht
bij deze apotheek.
8. Hofje Van Nordingen/Huis van Achten,
Lombardsteeg 23-35
Caesar schilderde rond 1639-1640 portretten van de
kinderen Van Nordingen. Deze stukken hangen, met nog
twee andere Nordingenportretten die hij in 1646 en 1648
schilderde, nog altijd in dit hofje.
De schutterij was de burgerwacht die zorgde voor orde
en veiligheid in de stad. Alle burgers die daartoe in
staat waren, waren verplicht om dienst te doen in de
schutterij. De schutters lieten zich vaak afbeelden op
monumentale groepsportretten. De schutterij speelde
een belangrijke rol in het sociale en culturele leven van
de stadsgemeenschap. Als er geen aanleiding was om
Alkmaar te verdedigen bloeide het verenigingsleven
op. Er werden dan op het Doelenveld schietwedstrijden
gehouden. Deze wedstrijden waren tevens oefening voor
de schutterij, want in de 15de en 16de eeuw was pijl en
boog een gangbaar, maar moeilijk te hanteren wapen
voor de oorlogvoering. Daarna, in de 17de eeuw werden
vuurwapens gebruikt en werden pijl en boog gebruikt
als sportbeoefening. De schutters van de Oude Doelen
gebruikten een voetboog waar de schutters van de
Nieuwe Doelen de moderne handboog gebruikten.
Het weeshuis in 1789.
Afbeelding:J.A. Cres
cent (Regionaal Archief
Alkmaar)
10. De Nieuwe of Sint-Sebastiaansdoelen (1618),
Doelenstraat 3
Het onderkomen voor de Jonge Schutterij.
Van 1968 tot 2000 was Stedelijk Museum Alkmaar geves
tigd in dit voormalige verenigingsgebouw van de schut
ters. Aan de achterkant bevindt zich het Doelenveld dat
de moeite waard is om even af te wijken van de route.
11. Oude of Sint-Jorisdoelen (1509), Doelenstraat 23.
Op deze plaats vinden we nu het Grafisch Atelier Alkmaar
in de voormalige Wilhelminaschool.
Ten slotte eindigen we bij het begin, Stedelijk Museum
Alkmaar.
opgehangen worden. In 1695 werd dit huis, waarin het
provenhuis van start ging, aangekocht. Er woonden van
meet af aan drie oude vrouwen. De schilderijen verhuis
den later naar Stedelijk Museum Alkmaar.
De Oude Schutterij had hier onderdak. Caesar maakte zijn
eerste publieke opdracht voor de schutters van de Oude
Doelen in 1641.
I. Stedelijk Museum Alkmaar, Canadaplein 1
Het museum is geopend op dinsdag t/m zondag van
II. 00 tot 17.00 uur, de vrijdagavondopstelling is van
1700 tot 19.00 uur
•i
J
f jfV 1
Mfl
1
l
b il
I
12. Weeshuis, hoek Gedempte Nieuwesloot en de St.
Sebastiaanstraat
Ooit stond hier het klooster Het Jonge Hof. In 1572 werd
het klooster opgeheven. De gebouwen werden in 1576
ingericht tot weeshuis. In
dit weeshuis groeide Wollebrand Geleynsz. de Jongh op.
De Alkmaarse wees wist op te klimmen tot comman
deur van de VOC. In 1674 schilderde Caesar van hem een
levensgroot portret. In de bestrating van de Gedempte
Nieuwesloot is met blauwe, glimmende steentjes aan
gegeven hoe de gracht werd begrensd zodat je je kunt
voorstellen hoe het er hier moet hebben uit gezien.
I XI
«“"“V
I*
T’TfTfTWfB wWir
HS]
«4.^ - «-«aJ
•O 1
-4 -*■
I
1
aO'iM i^twl lu -
puit
Si?
F
fl
