f s. jffA 1 8 ]i KM K L-t 1‘S’ J: ff - Beschrijving Jan Wilsroute. 16-03-16 10:05 Alkmaarders op de Kaart De Stichting Alkmaarders op de kaart zet belangrijke Alkmaarders letterlijk op de kaart. Dit is de vierde uitgave, gewijd aan de architect Jan Wils, die leefde van 1891 tot 1972. Eerder verschenen in deze serie kaarten met informatie over Truitje Bosboom-Toussaint, Cornelis Drebbel en Jan Adriaanszoon Leeghwater. De stichting portretteert jaarlijks een bekende Alkmaarder, die een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan het cultu reel erfgoed in onze gemeente. Aan de hand van een kaart van de stad volgen we de levensloop van de hoofdpersoon en laten zien waar we hun bijdragen aan de ontwikkeling van Alkmaar nog altijd kunnen terugvinden. 3 Schapenbrug De Schapenbrug staat ook wel bekend onder de bijnaam 'Kijfbrug'. Die naam is ontstaan in 1558 nadat er een conflict was ontstaan tussen enerzijds de bewoners van de Voordam en anderzijds de bewoners van het Fnidsen en de Mient over het plaatsen van een hulpwaag op de Voordam. Dit conflict werd toen opgelost door de aanleg van een brug. De huidige Schapenbrug werd gemaakt door de firma Spruit en Wils. Dit gegeven en daarbij de niet gesigneerde tekeningen in het bezit van Jan Wils doen veronderstellen dat hij het ontwerp getekend heeft als volontair bij de Gemeente Alkmaar. Schapenbrug, Waagplein-Voordam, Alkmaar 1. Geboortehuis van Jan Wils U start deze route bij het begin van het leven van Jan Wils: het geboor tehuis. Dat huis heeft plaats moeten maken voor het warenhuis van Vroom Dreesman. De plaquette boven de pinautomaat herinnert hier nog aan. Ter hoogte van het V&D-gebouw op de Laat. 2. Verdronkenoord 123 In 1913 gaf P Bouma aan Wils de opdracht zijn huis te verbouwen. Het moest een winkel worden met bovenwoning. Dit was een van de eerste opdrachten die Wils kreeg. Hier kan al de invloed van Berlage afgele zen worden. Door het gebruik van natuursteen, de brede boog van het winkelraam en de strakke inrichting van de gevel, is de kenmerkende stijl van de beroemde architect te bespeuren. Ziet u het opmerkelijk siermetselwerk van de dakkapel en onder de dakgoot? Verdronkenoord 123, Alkmaar. 4 .De Harmonie (theather-/filmzaal) In 1912 klaagde een criticus in de krant over tocht in de vestiaire, harde zitplaatsen, weinig beenruimte, en een te krap toneel zonder ruimte voor muziekbegeleiding. Misschien was dit de aanleiding om in 1913 de kleine zaal van De Har monie te verbouwen. Wils kreeg hiervoor de opdracht van W. de Lange. Al eerder tekende hij in 1909 een ontwerp voor de schoorsteenmantel in de kleine zaal, wat een dominant en monumentaal element in deze zaal zou worden. In 1923 keert Wils terug voor nog een verbouwing van De Harmonie. Hij maakte een totaal nieuwe indeling voor een zaal bestemd voor 540 personen. Daarnaast brak Wils de oorspronkelijke indeling van een aantal kleine ruimten open en creëerde een vestibule en een grote foyer met wandelgang. Lombardsteeg 2, Alkmaar 10. Wilhelminalaan 2 Het woonhuis met notarispraktijk van J. de Lange is het voorbeeld van een door Frank Lloyd Wright geïnspireerd werk van Wils. Dit huis is een rijksmonument omdat dit een vroeg voorbeeld is van de invloed van Wright op het oeuvre van de architect Jan Wils. De interieuronderdelen ontworpen door Theo van Doesburg zijn een bijzondere toevoeging aan het huis. Ook de terracotta reliëfs die Willem C. Brouwer vervaar digde in de voorgevel en de twee bijzondere schouwen. Van Doesburg leverde een belangrijke bijdrage aan de vormgeving van het interieur in de trant van De Stijl. Hij ontwierp drie glas-in-loodramen voor de hal, die zijn overgebracht naar het Stedelijk Museum in Amsterdam, evenals de kleurstelling voor de diverse vertrekken. Aan de voorkant is in de pijlers, de horizontale banden en de raamzetting de invloed van Wright herkenbaar. Aan de achterkant probeerde Wils de natuur ervaring te versterken door de salon en eetkamer door middel van een terras met de tuin te verbinden. Alkmaarders vonden het huis De 6. Woonhuis met garage Geesterweg 2 en 3. In opdracht van kaasfabrikant H. Eyssen is dit woonhuis met autoga rage ontworpen door de Wassenaarse architect Co Brandes. Evenals Wils was hij beïnvloedt door Frank Lloyd Wright. Het is gebouwd in Haags expressionistische stijl, te herkennen aan het gebruik van so bere baksteen muurvlakken die horizontaal worden geleed door be tonnen gevelbanden, luifels en overstekende daken. Wils was samen met Brandes een representant van 'de Nieuwe Haagse School' en hij schreef artikelen in het door Brandes opgerichte tijdschrift 'Levende Kunst'. Het huis, waarvoor de vergunning in 1932 werd afgegeven, is gebouwd door de firma Ringers. De garage volgde in 1938 naar een ontwerp van J.N.Ringers. Geesterweg 2-3, Alkmaar 7. Dubbel woonhuis aan Westerweg 82 en 84 Het dubbele woonhuis aan de Westerweg heeft Wils in 1913 ontwor pen in opdracht van B. Hoek en A. Storm. Hij begon aan dit project vlak nadat hij het ontwerp maakte voor de Kennemergarage. Het is dan ook niet verwonderlijk dat dit dubbele woonhuis veel gelijkenis sen vertoont met het ontwerp van die garage. Let u maar eens op de overkapping van de erkers en de symmetrische opzet. De terracotta elementen op de voorgevel zijn gemaakt door W.C. Brouwer, een ke ramist waar Wils veelvuldig mee samenwerkte. U zult dit soort orna menten vaker tegen komen langs deze route. Westerweg nr. 82 en 84, Alkmaar 8. Dubbel woonhuis aan Nassauplein 12 en 13 Wils zocht via het kunstenaarscollectief De Stijl de samenwerking op met schilders en architecten. Een mooi praktijkvoorbeeld hiervan zijn de twee herenhuizen aan het Nassauplein, die Wils in 1918 ontwierp. Beide huizen maken samengevoegd een geweldige ruimtelijke im pressie. De schilder Huszar, die ook deelnam aan De Stijl, was waar schijnlijk betrokken bij het bepalen van het kleurenschema voor het interieur. Dit is echter niet zeker, maar kleurensporen duiden hierop. Wel is bekend dat de woon- en eetkamer van het hoekhuis (Nassau plein 13) voorzien waren van een muurschildering, samengesteld uit kleurige driehoeken. Het dubbele woonhuis is inmiddels een rijksmo nument om de volgende reden: "Een voorbeeld van moderne woon huisarchitectuur uit het eerste kwart van de 20ste-eeuw, opgetrokken in kubistisch-expressionistische trant. Tevens is het pand van belang als karakteristiek onderdeel uit het oeuvre van de architect Jan Wils.” Nassauplein nr. 12 en 13, Alkmaar 9. Woonhuis Nassauplein 23 Ook deze villa is door Co Brandes ontworpen in opdracht van S.W. Eys sen. De villa is gebouwd in 1927. De Haagse School is hier ook weer herkenbaar door het gebruik van baksteen en voegen en banden van beton bij de kozijnen en balkons. 11. Kennemergarage Wils heeft vele rijksmonumenten achtergelaten in Alkmaar. Ook de Kennemergarage op de Kennemerstraatweg is hier een voorbeeld van. Ook een van zijn vroege werken. Hij bouwde dit tussen 1912 1913 in opdracht van de firma Stikkel, Oly en Ten Zeldam. In die tijd begonnen steeds meer mensen gebruik te maken van de auto. Hier mee steeg ook de vraag naar een goed onderdak voor de kwetsbare en onderhoudsintensieve auto's van die tijd. Niet iedereen had het geld of de ruimte om zelf een garage te bouwen. Daarom was het gebruikelijk om een standplaats te huren in een garage. De Kenne- mergarage bood plek aan 20 auto's en beschikte ook nog over een kantoor en een woning voor de chef. De garage moest passen binnen de chique buurt van de Alkmaarder Hout. Het monumentale gebouw had een geheel symmetrische gevel, waarbij de boogluifel boven de poort een opvallend element was, evenals de twee erkers met hun halfbolvormige overkapping en het grote mansardedak. Ook bij dit gebouw versierde W.C. Brouwer de gevel met terracotta elementen. De garage en werkplaats zijn overdekt met een boogvormige kap van gewapend beton. Kennemerstraatweg nr. 6, Alkmaar 12. Tuinmanshuisje In 1912 nam de 21-jarige Wils deel aan een prijsvraag die werd ge organiseerd door de landelijke vereniging van baksteenfabrikanten. Hij stuurde een ontwerp in van een tuinmanshuisje onder de naam ''t Huys'. Hoewel hij uit 120 inzendingen op de tweede plek terecht kwam, is het project later wel gerealiseerd. In zijn toelichting om schrijft Wils de leidraad voor zijn ontwerp: "Het moest toch een goed beschutte plek zijn, waar men zich "thuis” voelde als buiten de storm gierde door de ijle dennentoppen en de dorre takken tegen elkaar klapten, waar men zich beschut wist als de regenbuien kletsten tegen de ruiten." De jury kon het ontwerp zeker waarderen: "Het heeft iets fijns, en het teekenwerk verraadt een gevoelige hand." Nieuwpoortslaan 22, Alkmaar 13. Alkmaarse tribune Via de Sportlaan heeft u uitzicht op de tribune van het Gemeentelijk Sportpark, gebouwd in 1929. De gemeente Alkmaar vroeg op 6 maart 1929 Jan Wils - de inmiddels beroemde architect van het Olympisch Stadion - schoorvoetend door middel van een brief om de tribune te ontwerpen: Wij zijn er ons van bewust, dat de bescheiden omvang van het plan dit beroep niet wettigt, doch wij hebben eenige hoop dat u aan uw geboortestad den dienst zoudt willen bewijzen die van U weinig arbeid zal vragen en voor ons van groote beteekenis zal zijn." Wils gaf gehoor aan dit verzoek en ontwierp de eerste kolomvrije tribune van Europa. Hierdoor werden toeschouwers niet in hun zicht beperkt. Dit was voor die tijd een unieke constructie en één van de redenen waarom de tribune in 2002 tot gemeentelijk monument is uitgeroepen. De tribune is bij een recente grondige renovatie voor een deel met glas afgesloten. En helaas kreeg de kap dunne metalen steunen waardoor deze niet meer 'zweeft' en het unieke karakter is bedorven. Sportlaan Alkmaar Lange een vreemd bouwwerk, blijkt uit een brief uit 1917 waarin Van Doesburg aan Antony Kok, medeoprichter van De Stijl schreef: "Alk maar revolteert! Je begrijpt hoe de lui stonden te kijken. Ze begrijpen er niemendal van, maar durven er toch niet tegen in te gaan." Wilhelminalaan nr. 2, Alkmaar 5 Meubelfabriek Inmiddels hebben we kennis gemaakt met de architect Jan Wils. We fietsen of wandelen langs de rijksmonumenten die hij in Alkmaar heeft achtergelaten, maar ook het interieur van de huizen fascineerde Wils. Aan het begin van zijn carrière ontwierp hij ook meubels en andere interieuronderdelen. Sinds 1917 deed hij dit in opdracht van de Alk- maarse meubelfabriek Eik en Linde. Toch zag niet iedereen de potentie van Jan Wils als meubelontwerper. Zijn vriend Huszar kon namelijk op dat gebied geen talent in hem ontdekken en stak dit niet onder stoel of banken. Toch had Wils een duidelijk doel voor ogen als het ging om ontwerpen van meubels. Volgens hem moesten mensen in deze nieu we tijd zich kunnen omringen met voorwerpen die eigentijds waren. De overdaad aan antieke decoraties was ouderwets, eenvoud had de voorkeur. Toch heeft Wils enig succes kunnen boeken met het ontwer pen van meubels. Zo ontwierp hij in 1933 een bank in het park van Huis ten Bosch voor de koninklijke familie en een schrijftafel voor prinses Juliana. Wils heeft nog tot 1939 meubels ontworpen voor de Alkmaarse meubelfabriek. Lindegracht 10-16, Alkmaar Hedcrl Ik maar. I wandelkaart route Jan Wils2016.indd 1 V3 I 0“ flQCCs; 'O 0/ 0> Q - JC J <0 - .«H wlf-. I Ti stteL 6i Hc 6b 64 Ge 65 Wu’ 66 La dy -Ba 6« J3* 6$ hfo Wal 7/ Alc UM e-itst'voc ZaterLe cut. St« nclBc-dr <rui«> 7 liH 'SC rant 1-s.s.cloooL AtubachtssebooL 33 stads. £iek«-nfo ut» 5/ AintEüsabetbs GesticUt Si Karenhuis Bu,''gê'r’Vcesnuis 54 PrvanTe^Ln<^ei HM )iu it p ’Tüc -p_ dv? 0 0^.1 x G v o q

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarders op de kaart | 2016 | | pagina 1