o
aJ
-’4j^,i/6
'1
f)
Lh
i
r
1
i
KJ
I
-id
I
I
'l'
A
“Jl
.<7
r
ui
I
r
J
V
KrV'''
71
'2
'h
I
nfe-7.-
A
s k? r
1 Al
LL!I1
W 7
d» x
Ka
Si
I
I
1
N
1
V‘
A
t*
5
c
-R 7 "7
o
-fl
5 J
[59141891571581
1
E
Regionaal
Archief
Alkmaar
KJ
I 4
I
I
VF*
1
MJ/zt. rt.
^er 1575
1
^:82
lllfti-
Bezienswaardigheden
1
E
Q De Grote Kerk
I'
Aon]
■I
0
D«
60
-2i
'H
L£i
f
I
t
't
1 i
ïl
R
ft
j
r
o
i
O
M
ia
0
jp
K
■f
lu
B i
'K
Leeghwater 1575-1650: collectie Museum In 't Houten Huis
gemeente ALKMAAR^
HISTORISCHE VERENIGING ALKMAAR
<1
r'
J
10-03-15 14:37
E
In de serie AlkmaardersopdeKaart
is een route beschreven langs
bezienswaardigheden van een
beroemde Alkmaarder. Al eer
der zijn er kaarten gemaakt over
Truitje Bosboom-Toussaint en
Cornelis Drebbel uit de periode dat
zij leefden. In 2015 is de beurt aan
Leeghwater.
Door de fusie van Alkmaar met
Schermer en Graft-De Rijp kwamen
er veel beroemde Alkmaarders bij,
waaronder de in De Rijp geboren
Jan Adriaanszoon Leeghwater die
leefde van 1575 tot 1650. Op de
achterkant van de kaart is een
beschrijving van het leven van
Leeghwater.
In 1657 bevorderde het voorname
en belangrijke Heemraadschap van
de Uitwaterende Sluizen zichzelf
tot ‘hoogheemraadschap'. Dat
klonk een stuk beter. Voor een
echt hoogheemraadschap was een
grote wandkaart van het eigen ge
bied een onmisbaar statussymbool.
Bovendien was een goede kaart
erg belangrijk voor het werk.
Stedelijk
Museum
Alkmaar.nl
Wandeling De Rijp 2,5 km
Start parkeerplaats 't Wollandje, eind parkeerter
rein bruggetje over, Rietbuurt, ra Langebrugspad,
la Vlaander, ra Nieuwland, la Keizerbuurt, la
Zuideinde, Grote KerklTjRaadhuislF), ra Rech-
testraat, ra Kralingerbrug, la Kralingergracht, ra
Zeilmakerspad, ra Havenstraat, ra Rolderspad, la
Tuingracht Museum^ajlla Grote Dam, ra Kerk
straat, Rietbuurt, Wollandje.
r
Q De Grote Kerk
De Grote Kerk is beroemd om de 23 gebrandschil
derde ramen, die na de grote brand van 1654 ge
schonken werden door diverse steden. Ook Alkmaar
schonk in 1657 een raam met daarop het eigen
stadswapen, een toren op een rood veld. De onder
ste drie panelen laten een stadsgezicht van Alkmaar
zien vanaf het Zeglis. Herkent u het?
Grote Dam, De Rijp
Openingstijden: van 2 mei t/m september wo-zo
van 13-16.30 uur.
Q Raadhuis De Rijp
Het Raadhuis - ontworpen door Jan Adriaanszoon
Leeghwater- onthult waarom het dorp in de 17de
eeuw zo'n enorme welvaart beleefde. Op de gevel
prijken een paar gekroonde haringen, en twee vis
sende haringbuizen. De haringvangst was zó lucra
tief voor de Rijpers, dat in 1650 zelfs een derde
haven werd gegraven met ruimte voor bijna 75
haringbuizen!
Kleine Dam 1, De Rijp
VVV-kantoor op begane grond van Raadhuis.
Q Museum In 't Houten Huis
In dit museum wordt de geschiedenis van het
Schermereiland uitgebreid behandeld. Alle belang
rijke thema's van dit gebied komen voorbij: de ha
ringvisserij, de walvisvaart, houten huizen, nijver
heid, doopsgezinden en Leeghwater. Eén van de
topstukken van het museum is het schilderij van de
grote brand in 1654 van Egbert van der Poel.
Tuingracht 13, De Rijp
Openingstijden: Vanaf april op di-zo van 13-17 uur.
Vanaf juni om 11 uur geopend.
Noordeinder Vermaning
De Noordeinder Vermaning is van oorsprong een
Doopsgezinde Kerk. De volgelingen van Menno Si-
monszoon hielden al sinds het einde van de 16de
eeuw hun bijeenkomsten in Noordeinde. De huidi
ge Vermaning is in 1874 gebouwd naar een ont
werp van de architect J.H. Lehman.
Noordeinde 18, Noordeinde
^1 Museummolen
De Museummolen is één van de elf overgebleven
molens van de molengang van de Schermerpolder.
De Museummolen is nog in werking en via glazen
platen kunt u precies de gang van het water vol
gen!
Noordervaart 2, Schermerhorn
Openingstijden: Dagelijks geopend van 10-18 uur.
02 Molen 't Roode Hert
't Roode Hert is de derde molen op deze plaats. De
eerste molen brandde in 1817 af en werd vervan
gen door een tweede molen, afkomstig uit Zaan-
dam-Oost. Deze brandde door onzorgvuldig ge
bruik van vuurwerk op 15 september 1924 volledig
af. De huidige windmolen is in 1925 gebouwd en
vermaalt op ambachtelijke wijze verschillende
graansoorten. De producten hiervan worden gele
verd aan diverse bakkerijen in de regio.
Frieseweg 102, Alkmaar
Openingstijden: maandag van 13-16.30 uur, di-vr
van 9.30-16.30 en zaterdag om 16 uur gesloten.
^3 De Molenkade
Langs de Molenkade van Alkmaar naar Oudorp
hebben zes strijkmolens gestaan. Deze molens
maalden het water uit diverse polders naar de
Schermerboezem. Vanuit Alkmaar gezien zijn de
molens aangeduid met de letters B, C, D en E. Als u
over de Molenkade naar Oudorp fietst, kunt u op
dit moment de vier overgebleven strijkmolens in
volle glorie bewonderen. Ze worden allen be
woond door molenaars.
De Molenkade, Alkmaar
^4 Het Schermer Hek
Het Schermer Hek is het overblijfsel van de poort
die in 1639 werd gebouwd na de inpoldering van
het Schermeer, waarmee een verbinding werd ge
vormd tussen Alkmaar en de Schermer. Voor de
poort lag een ophaalbrug met toegangshek. De
poort is afgebroken in 1853 en de ophaalbrug werd
een vaste, stenen brug. Het hek bleef staan en ook
het accijnshuisje kunt u nog bewonderen. Hier
moesten mensen, die Alkmaar binnen wilden, ste
delijke accijns afdragen.
Schermereiland, Alkmaar
Q ‘t Heerenhuis
Als u met het pontje Jan Hop overvaart naar Spij
kerboor, dan komt u uit bij overblijfselen van het
voormalige polderhuis van de Starnmeer en Ka-
merhop. De huidige opstallen zijn in 1787 gebouwd
op de oude fundamenten van het toenmalige pol
derhuis. Op dit moment functioneert het gebouw
als café-restaurant, uiterst geschikt dus voor een
fietspauze!
Starnmeerdijk 21, Spijkerboor
Openingstijden: di-zo van 10-18 uur. In hoogseizoen
ook op maandag geopend.
Q Raadhuis
Het Raadhuis van Graft is in 1613 gebouwd. De
bouwmeester is onbekend. Ook Graft ervoer deze
periode, net als De Rijp, als zeer welvarend. Het in
renaissancestijl gebouwde Raadhuis straalt alom
deze rijkdom uit. Op de begane grond is een wis
seltentoonstelling van Museum In 't Houten Huis te
zien.
Raadhuisstraat 22, Graft
Openingstijden: Vanaf april geopend in het week
end van 13-17 uur. In juli en augustus van wo- zo
geopend.
Zerkenvloer
Tot 1951 heeft naast het raadhuis van Graft een
kerk gestaan. Deze 17de eeuwse kerk is afgebro
ken, nadat deze in ernstig verval was geraakt en er
geen geld was voor restauratie. Wat overbleef wa
ren de muren, die tot 80 cm hoogte zijn blijven
staan, en de kerkvloer. Deze vloer bestaat uit 155
prachtige grafzerken, grotendeels uit de Gouden
Eeuw. De muren en de vloer zijn in 2007 gerestau
reerd. Er is een stilteplek ingericht waar men kan
luisteren naar gedichten, verhalen en muziek.
Naast het Raadhuis van Graft
De zerkenvloer is open voor publiek.
Het kleinste huisje van Schermerhorn
Het Kleinste Huisje vertelt het verhaal van het wo
nen en leven rond 1900 in het dorp Schermerhorn.
Dit is het laatste overgebleven tuindershuisje van
de velen die op het oude Schermereiland stonden.
Vroeger woonden in dit soort huisjes huishoudens
van tien personen en soms zelfs nog wel meer!
Zuidje 1, Schermerhorn
Openingstijden: In de zomermaanden op zaterdag
van 13-17 uur en op zondag van 11-17uur.
Pi
t
1
XJ t>—
Schermer
Molens
Stichting
'Uitwaterende Sluizen' beheerde
de Schermerboezem, de grote wa-
terberging in de regio benoorden
het IJ, het zogenaamde Noorder
kwartier. De kaart moest daarom
heel dat Noorderkwartier beslaan.
In 1660 legde het bestuur contact
met de bekende Leidse landmeter
Jan Jansz. Dou om zo'n kaart te
maken. Dou vroeg 4.000 gulden
voor de enorme klus. In 1679 was
hij klaar.
Om de kaart te kunnen lezen is
het even wennen: Het noorden zit
links. Nu hebben wij de afspraak
'noorden altijd boven', maar in de
17e eeuw was men daar vrij in.
Een mooi ingelijst exemplaar van
de kaart hangt in het kantoor van
Hoogheemraadschap Hollands
Noorderkwartier in Heerhugo-
waard. De groep Alkmaardersopde-
Kaart heeft gebruik gemaakt van
een gedigitaliseerde versie van de
Universiteit van Amsterdam, afde
ling Bijzondere Collecties. Van deze
kaart ziet u een uitsnede met de
gehele gemeente Alkmaar.
De Grote Kerk van Schermerhorn doet recht aan
zijn naam en is groots opgezet voor zo'n klein dorp.
In de Gouden Eeuw is met geld van de plaatselijke
belasting deze Nederlands Hervormde Kerk ge
bouwd in gotische stijl. De kerk heeft de vorm van
een basiliek. De ramen hebben laatgotische spits
boogvormen en de ramen staan in de Unesco Top-
10 van gebrandschilderde ramen in Nederland.
Oosteinde 2, Schermerhorn
Openingstijden: In de zomermaanden elke zater
dag van 13-17 uur en elke zondag van 11-17 uur.
Q Raad- en Rechthuis
In 1938 is het Rechthuis uit 't dorp Noordschermer
achter het Raadhuis van Zuidschermer herbouwd.
Als u voor het Raadhuis staat, dan ziet u een gevel
steen met een vissende haringbuis. Deze laat zien
dat ook de dorpelingen van Grootschermer hun
aandeel hadden in de zeevaartgeschiedenis van
het Schermereiland.
Scheepjeserf 1, Grootschermer
Deze kaart is de 3de in een reeks AlkmaardersopdeKaart.
ju'
80
fietskaart Leeghwaterl.indd 1
h r
Drie fietsroutes en een wandeling.
De fietsroutes gaan grotendeels langs fietsknoop-
punten. In de tekst aangegeven met^+nummer.
Als de route langs een bezienswaardigheid gaat
wordt dit aangeven met ^+nummer De beschrij
ving hiervan staat in de tekst onder het kopje be
zienswaardigheden
Gebruikte afkortingen: la=linksaf, ra=rechtsaf
J2,, Molenkade 72jl3,,
52|Rustenburg [02,1Ursem
9-1JO](I11, Grootschermer
^^^^^B^SHKc Zuidschermer 76
Zuidervaart 77 778:11 l4jFriesebrug töüIlangs zuid
zijde NH-Kanaal terug naar het Canadaplein.
Ül
Jh
1
•y
li
n
L
0
Schermertocht 32 km
Start Canadaplein te Alkmaar, richting NH-Kanaal,
ra naar Friesebrug fQj^^^^H^^^^M
Herenweg S^jOterleek I
01Schermerhom 27(.
i82 DriehuizenB1)|
Eilandspoldertocht 19 km
Start parkeerplaats net over de brug bij restaurant
De Kleine Haag in Noordeinde, ra Noordeinde in
Graft, 62) (58) (57) langs NH kanaal,
ra Zuidervaart, 76 Zuidschermer,^?)(81)(82
Grootschermer 8 richting 62) Noordeinde.
Starnmeertocht 18 km
Start parkeerplaats 't Wollandje in De Rijp, la Drie
master, Julianalaan, voor stoplichten la, ra onder
N244 door, Zuiddijk, 60 (pontje),
ra West- en Oostgraftdijk :NH kanaalj, la Jagerspad,
Zuiddijk, ra onder N244, la, ra Julianalaan, Driemas
ter en Wollandje.
o
01
a j
V
H
TXiiff..1-. J.x u
'i
<Vh F
[B i Jh
B zf J
"Het Schermereiland
