Kerken en kloosters
zuidelijke dwarsarm - en staat ook nog op het
hoogste punt van de stad. Daardoor is het, zelfs
zonder toren, een opvallend bouwwerk, dat sterk
domineert boven de lage huizen en vanuit de
dorpen in de omtrek duidelijk valt te herkennen.
Wie de ontwerper was, is niet bekend. De architect
Anthonis Keldermans heeft van 1497 tot 1501 de
bouw begeleid, maar hij heeft niet de
bouwtekeningen gemaakt. Wel zorgde hij voor de
aanvoer van natuursteen uit Brabant en Bentheim,
waarvan ettelijke tonnen voor de bouw nodig
waren. Mede daardoor vormt de kerk zo'n groot
contrast met de bakstenen dorpskerken. Het geheel
is een karakteristiek voorbeeld van de laat-gotische
bouwkunst in Noord-Holland geworden.
Aan de Laat staat de Kapelkerk, minder hoog dan
de Grote Kerk maar toch ook oprijzend boven de
huizen. De bouw hiervan begon waarschijnlijk kort
na 1500, in ieder geval werd er omstreeks 1540 aan
gewerkt. Dat was dus kort na de voltooiing van de
moerassen, gemakkelijk te verdedigen tegen
rondzwervend gespuis en vooral tegen de legertjes
van verderop wonende barbaren, die veelal belust
waren op uitbreiding van hun grondgebied en op
buit.
Feitelijk is van het Alkmaarse stadsbeeld in de
middeleeuwen maar heel weinig bekend. We weten
niet hoe de eerste kerk en de oudste kloosters er
hebben uitgezien. We kunnen ze ons waarschijnlijk
niet eenvoudig genoeg voorstellen.
De Grote Kerk, gewijd aan Sint Laurens, heeft
meer dan één voorganger gehadDe laatste werd in
1468 vernield doordat de toren plotseling instortte.
Direct begonnen de Alkmaarders met het bouwen
van een nieuwe kerk. Van 1470 tot 1512 is er aan
gewerkt. Het kerkgebouw is hoog - let eens op de
248 enorme ramen in de gevels van de noordelijke en
LinksbovenHel Hof van
Sonoy, omstreeks 1730
getekend door Abraham
Rademaker. De brug op de
voorgrond ligt over het
water van de Nieuwesloot,
die toen nog niet was
gedempt. Het uiterlijk van
de gebouwen is niet veel
veranderd, alleen de muur is
weggehaald en vervangen
door een ijzeren hek. Het
gebouw heeft heel wat
verschillende bestemmingen
gehadzelfs die van pesthuis
en is ook nog eigendom van
de hervormde diaconie
geweest.
Rechtsboven: J.A. Crescent
tekende de Laat met de
Kapelkerk in 1814. De Laat
bestond hier slechts uit een
smalle kade langs het water.
Links: Het beleg van
Alkmaar in 1573, een detail
van een schilderij in het
Stedelijk Museum. De
schilder is onbekend, maar
het moet vrij kort na het
beleg zijn geschilderd. We
kijken op de ouderwetse
verdedigingsmuur bij de
Friesepoort, met de
halfrond uitspringende
torens. De Spaanse
kanonnen staan netjes naast
elkaar opgesteld en schieten
hun ijzeren kogels van 12 of
24 pond tegen de muur. Aan
de horizon is rechts de Abdij
van Egmond te herkennen.