Eerst twaalf verlossingen
Rechts: Jongens die thuis
niet meer te handhaven
waren en iets op hun
kerfstok haddenwerden
vaak tijdelijk ondergebracht
in een opvoedingsgesticht.
Hier hoopte men betere
burgers van hen te maken.
In Alkmaar stond een
rijksopvoedingsgesticht aan
de Gasthuisstraat. Deze
twee unieke foto 's uit 1909
geven een idee van hoe het
daar toe ging. We zien de
kaalgeschoren jongens
tijdens de gymnastiekles en
in de timmerzaal.
Hierboven: Het is nog niet
zo lang geleden dat het vak
handwerken alleen aan
meisjes werd gegeven. En
wat ze daar leerden, waren
dan ook altijd 'nuttige'
handwerken, zoals naaien,
breien en haken. Hier, op
een foto uit 1925, is een
groepje meisjes van de
BLO-school aan het
Victoriepark in uiterste
concentratie aan het
handwerken.
niet over een eigen gymnastieklokaal en werden de
gymnastieklessen in de oefenzaal van de voormalige
kazerne, gelegen op een aangrenzende
binnenplaats, gegeven. Misschien kwam het door
dit militaire verleden, maar de gymnastieklessen
bestonden vaak alleen maar uit exerceren.Tot aan
1905 was het de gewoonte dat leerlingen zich om
zeven uur 's morgens voor de school verzamelden,
om dan beladen met zware geweren af te marcheren
richting Koedijk en terug. Ook werden voor lastige
kinderen strafexercities ingesteld. Na afloop van
deze marsen begonnen dan de gewone lessen met,
zo mogen we aannemen, leerlingen die inmiddels
klaar wakker waren of juist van vermoeidheid de
ogen nauwelijks open konden houden.
De school was begonnen met 44 leerlingen. Na een
inzinking in het begin van de jaren tachtig, waarin
de school zelfs dreigde opgeheven te worden, klom
dat aantal in 1892 op tot 94. De stijgende lijn zette
zich in deze eeuw voort, om tenslotte de enorme
omvang te bereiken van de huidige
scholengemeenschap Noord-Kennemerland, zoals
de school sinds 1967 heet.
In 1827 werd Alkmaar verrijkt met een wel heel
bijzondere school, namelijk de geneeskundige
school. In heel Holland en Zeeland waren er
hiervan maar zes. Alkmaar werd zeer geschikt
geacht voor dit type onderwijs, omdat het enige
ziekenhuis in het Noorderkwartier hier was
gevestigd en omdat er voor de kwekelingen voor
goede huisvesting en goedkoop onderhoud gezorgd
kon worden. Bovendien had de stad bij het gasthuis
al een aantal jaren eerder een hortus, een
botanische tuin, aan laten leggen, waar een
apotheker les gaf in kruidkunde. Wat was nu de
taak van zo'n geneeskundige school? In elk geval
niet het opleiden van hooggeleerde doktoren;
daarvoor moest men naar de grote steden, zoals
Amsterdam. Het was meer de bedoeling mannen
en vrouwen op te leiden voor de praktijk van alle
dag, zoals het direct verlenen van eenvoudige
genees- en verloskundige hulp op het platteland en
in de kleine steden. Deze leerlingen waren over het
algemeen in dienst bij heel- en verloskundigen en
apothekers, die verplicht waren hun gelegenheid te
geven de lessen aan de geneeskundige school bij te
wonen. De lessen werden drie maal in de week
gedurende een uur gegeven. De meeste leerlingen
gingen drie jaar naar school en legden dan een soort
examen af, waarvan het niveau niet al te hoog zal
zijn geweest. De antwoorden die gegeven moesten
worden, waren vaak al lang van te voren uitgebreid
voorgekookt.
Gemiddeld hebben zo'n veertien leerlingen per jaar
de school bezocht; jongens moesten minstens
zestien jaar oud zijn, meisjes twintig. Het
lessenpakket bevatte vakken als anatomie,
physiologie, kruidkunde, artsenij-mengkunde,
pathologie en verloskunde. De lessen werden
gegeven door geneeskundigen die aan het
ziekenhuis verbonden waren en door de
stadsvroedvrouw en -apotheker. De vrouwelijke
leerlingen in de verloskunde moesten op kosten van
de gemeente die hen uitzond in of bij de school
gehuisvest worden en zij moesten minstens twaalf
verlossingen meegemaakt hebben voor ze examen
mochten doen. Aanstaande heel- en vroedmeesters
moesten twee jaar theoretisch en twee jaar
