Kinderziekten Vrouwensterfte Hiernaast: Ontroerende tekeningen van een ontroostbare moeder bij het sterfbed van haar kind. Op de linkertekening is het kind zojuist overleden. Op de rechtertekening ligt het opgebaard in zijn kist. De vader heeft de tekening links voorzien van een gedicht met de volgende beginregel: 'k Beken, 't valt zeker hart te schijden van 't geen men naast God meest bemind'. Op de tekening rechts schreef de vader onder meer: 'Denk aan de wijste der voorvaderen en zegt: God neemt het die 't mij gaf mondjesmaat terug. Andere ziekten stonden alweer klaar om het leven zuur en eindig te maken. De sterfte onder kinderen was groot. Juist zij hadden nog niet voldoende weerstand opgebouwd om allerlei ziekten het hoofd te kunnen bieden. Bovendien zorgde de slechte behandeling tijdens en na de bevalling ervoor, dat het leven van veel zuigelingen voortijdig werd beëindigd. De gezondheid van de kinderen van armen liet vaak nog meer te wensen over. Lichaamslengte zegt nogal wat over gezondheid en dat bleek zo'n honderd jaar geleden overduidelijk uit een schoolonderzoek in Alkmaar. De leerlingen van de armenschool bleken een stuk kleiner te zijn dan hun leeftijdsgenoten die de burgerschool aan de Brillesteeg bezochten. Een typische kinderziekte is mazelen. Deze heerste in 1905 zo sterk, dat 35 kinderen hieraan stierven. Oudere mensen zullen zich nog vast de Spaanse griep uit 1918 herinneren, waar over de hele wereld 20 miljoen mensen aan stierven. Ook in ons land eiste zij haar tol. Alkmaar kreeg daarentegen weinig slachtoffers te betreuren. Toch werden zoveel kinderen ziek dat de openbare lagere scholen een maand werden gesloten. Een bij kinderen veel voorkomende plaag was de hoofdluis. Vooral de meisjes met hun lange haren waren rhiervan slachtoffer. Zo'n zeventig jaar geleden hadden de luizen zich in zoveel haardossen genesteld, dat de schoolarts pleitte voor het kortknippen van de hoofden. Hij kreeg geen voet aan de grond, omdat de ouders op grote schaal weigerden hieraan te voldoen. Een markante Alkmaarse geschiedenisleraar had als lijfspreuk: Als mannen kinderen moesten baren, zou de mensheid allang zijn uitgestorven'. Misschien gaat dat niet meer op voor onze tijd, waarin het krijgen van kinderen een nogal risico- en pijnloos gebeuren is geworden. Voor het verleden zou deze spreuk wel hebben gegolden. Het aantal Alkmaarse vrouwen dat stierf in het kraambed was groot, zoals de begraafboeken in het gemeentearchief laten zien. Vooral de zogenoemde kraamvrouwenkoorts was een gevreesde ziekte. Deze kraamvrouwenkoorts was een verzamelnaam 34 voor tal van infecties die de kraamvrouwen konden oplopen en die vaak een vroegtijdig einde betekenden. Het kraambed werd veelal omringd door hulpbiedende buurvrouwen, die geen weet hadden van de noodzaak tot hygiëne. Bovendien wisten zij de vele moeilijkheden waarmee bevallingen gepaard konden gaan, veelal niet het hoofd te bieden. Het Alkmaarse stadsbestuur probeerde de sterfte in het kraambed te verminderen door de aanstelling van vroedvrouwen en -meesters. Deze moesten een examen afleggen bij artsen. Bij de toenmalige stand van de medische wetenschap was ook dat niet voldoende om te voorkomen dat veel vrouwen een afschuwelijke dood stierven. Bacillen waren nog onbekend en om allerlei complicaties te kunnen oplossen, hadden de vroedvrouwen te weinig kennis. De beschrijving van zoveel ziekten met fatale afloop doet de vraag rijzen of daar nu niets tegen was te doen. Stonden onze voorouders dan zo machteloos en namen zij geen maatregelen? Boven: In schril contrast met de tekeningen links- en rechtsboven staat de hfbeelding van een moeder die liefdevol haar kind voedt. De tekening dateert uit het midden van de vorige eeuw. In tegenstelling tot vandaag kwam sterfte onder zuigelingen veelvuldig voor. De medische wetenschap was nog onvoldoende ontwikkeld om de oorzaken daarvan te onderkennen zoals gebrekkige hygiëne en eenzijdig voedsel.

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Ach Lieve Tijd Alkmaar | 1987 | | pagina 6