Hen eeuwen Alkmaar, de Alkmaarders en hun gezondheid Pestlijders Redactie en samenstelling: drs. Menno van der Laan, prof. dr. Leo Noordegraaf, drs. Gerrit Valk en Els van Vliet-Mak. Tekst: Gerrit Valk. Op de omslag: Detail van het in 1504 vervaardigde schilderij 'De Zeven Werken van Barmhartigheid'. De kunstenaar is onbekend en daarom wordt hij 'Meester van Alkmaar' genoemd. De zeven werken van barmhartigheid zijn: het spijzigen van hongerigen, het laven van dorstigen, het kleden van naakten, het begraven van doden, het herbergen van reizigers, het verplegen van zieken en het verlossen van gevangenen. Op dit tafereel is het verzorgen van zieken afgebeeld. Het schilderij geeft een goede indruk van een gasthuiszaal omstreeks 1500. Het betreft hier waarschijnlijk zelfs één van de gasthuizen van Alkmaar (Rijksmuseum, Amsterdam). Links: In 1930 werd het Centraal Ziekenhuis in de Wilhelminalaan geopend. Vóór die tijd heette het Centraal Ziekenhuis Stadsziekenhuis en was het gevestigd in de Paternosterstraat. Op deze foto wordt ons een blik gegund in de ziekenzaal rond 1900. De bedden zagen er wel wat anders uit dan tegenwoordig, maar rollen konden ze ook toen al. Rechts: De Waag en het Waagplein in 1932. Oorspronkelijk was het Waaggebouw een gasthuis, waar zieke en onvermogende reizigers enkele dagen onderdak en verzorging konden vinden. Het heette toen Heilige Geest Gasthuis en er was bovendien een kapel aan verbonden. vele eeuwen zo vaak in ons waterrijk gebied voorkwam dat zij de naam 'gesel van Noord- Holland' kreeg. Veel erger nog was de pest, die tot aan het midden van de zeventiende eeuw regelmatig in Alkmaar huishield. In die eeuw bezocht de 'zwarte dood' onze stad liefst negen maal. Het ergst werd Alkmaar getroffen in 1656. Alleen al in de maanden juli tot oktober stierven bijna 900 mensen. Dat was bijna een tiende deel van de totale bevolking! Hoe groot de angst was om door pest besmet te raken, kunnen we ons nauwelijks voorstellen. Een aanwijzing daarvoor is dat in die maanden bijna 200 mensen naar de notaris stapten om een testament op te maken. Het stadsbestuur stond machteloos. In de overtuiging dat de pest een straf van God was, werden extra kerkdiensten ingelast. Op die dagen was de Grote Kerk tjokvol mensen, terwijl alle winkels werden gesloten en al het handwerk werd 'Als je maar gezond bent', is in onze taal een gevleugelde uitdrukking. Voor een groot deel van onze bevolking is gezondheid een bijna vanzelfsprekende zaak. In een nog niet zo ver verleden lag dat toch heel anders. De geringe kennis over de oorzaken en genezing van ziekten, de matige verzorging van zieken, de armoede en vaak een ontstellend gebrek aan hygiëne zorgden ervoor dat ziekte en dood op grote schaal hun slag konden slaan. Allerlei ziekten hadden vrij spel; men stond er vaak machteloos tegenover. Dat gold vooral voor degenen met de minste tegenweer, zoals ouden van dagen, armen, kinderen en vrouwen. Onze voorouders hadden vooral geen antwoord op de vele epidemieën die regelmatig op grote schaal heersten. Malaria waszo'n epidemie, die gedurende

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Ach Lieve Tijd Alkmaar | 1987 | | pagina 3