"I
Voor Alkmaar begint de victorie
A ÜflUJt^
Linksboven op de
linkerpagina: Net zoals
Haarlem zijn heldin kent uit
de Tachtigjarige Oorlog -
Kenau Simonsdr. - heeft ook
Alkmaar zijn heldin: Trijn
Rembrands. Of zij echt
geleefd heeftis onzeker.
Mogelijk werd in haar
persoon de moed van vele
Alkmaarse vrouwen en
meisjes tijdens het Spaanse
beleg geëerd.
Rechtsboven op de
linkerpagina: De
bestorming van Alkmaar
door de Spanjaarden op 18
september 1573 zoals
J. Hilverdink zich die in
1864 voorstelde.
Links: Dit schilderij van een
onbekende schilder aan het
eind van de 16de eeuw geeft
een prachtig beeld van het
gebeuren in het bij Oudorp
gelegen Spaanse kamp.
Soldaten in vol gevecht,
soldaten die zich klaar
maken voor de aanval,
manschappen die zich
tegoed doen aan drank en
voedsel; zelfs een
bordeelscene completeert dit
instructieve schilderij!
Linksboven: Deze prent laat
de belegering door de
Spaanse troepen in 1573
zien. In augustus van dat
jaar werd het beleg om
Alkmaar geslagen. Op 8
oktober trok het Spaanse
leger gedesillusioneerd
terug. Van Alkmaar de
victorie!
Rechtsboven: Detail van het
in 1580 door Pieter Cluyt
vervaardigde schilderij. Het
toont de belegering van de
stad aan de zuidzijde bij de
Nieuwpoort.
hun grotendeels houten huizen. De zoutketen,
waarin door flink turf te stoken zeewater werd
verdampt, stonden zo in lichter laaie. In 1605
brandden er in drie uur tijd maar liefst negen keten
af. Daarbij gingen 30.000 manden turf verloren!
'Dog zijn terstont weder opgebout en hebben in
tien weken weder gezoden'. In 1619 brandden ze
nog eens een keer af.
Aan het stadsbestuur de taak de welvaart te
handhaven en zo mogelijk te vergroten. Want
eigenlij k was de positie van Alkmaar erg kwetsbaar.
Immers, als bezitter van een markt was de stad
gedwongen te wachten op mensen, die misschien
wel of misschien niet zouden komen. En dan was er
nog de concurrentie. In het zuiden lag de metropool
Amsterdam, die een geweldige zuigkracht
uitoefende, en in het oosten de stad Hoorn, die als
zeehaven een gunstige tijd doormaakte en
probeerde een deel van de marktvaarders naar zich
toe te trekken. Alkmaar was dan ook niet van plan
te gaan zitten wachten, maar voerde een actief
beleid. Die politiek was gericht op het maken van
goede verbindingen met de stad, zowel te land als te
water, en het afgrendelen van de waterwegen naar
het zuiden en oosten. Vandaar de belangen van de
stad in tientallen waterschappen, vaarten, sluizen
en overtomen. Alkmaar verwierf een invloed, die
reikte van het IJ tot aan het Marsdiep. In het
stadhuis op de Langestraat hadden belangrijke
waterschappen als Uitwaterende Sluizen, de
Hondsbosse, de Schermeer en een aantal kleinere
hun zetel en Alkmaarse regenten maakten deel uit
van de besturen. De ontvangers van de
verschillende soorten belastingen hadden hun
kantoor te Alkmaar en veelal waren ook deze
ambten opgedragen aan leden van het Alkmaarse
patriciaat. Herhaaldelijk kwam de vroedschap
bijeen om zich te beraden 'op middelen om de
neringen en welvaren binnen deser Stede onder
Godes Zegen te doen aenwassen ende floreren'. De
dorpelingen en schippers waren het met deze
'middelen' lang niet altijd eens. Ze klaagden
integendeel herhaaldelijk steen en been, omdat
Alkmaar door het verlagen van bruggen, het
verwaarlozen van vaarten en het storten van puin in
vitale scheepvaartroutes de doorvaart van grotere
schepen trachtte te beletten, zodat ze gedwongen
werd door de stad te varen.Toen in 1614 de
dorpelingen van Avenhorn, Grosthuizen, Berkhout
en Scharwoude, met op de achtergrond de stad
Van Alkmaar de victorie!
In 1860 werd het lied 'Van Alkmaar de Victorie!'
geschreven. Generaties lang werd het door
schoolkinderen op 8 oktober gezongen, eerst voor
het huis van de burgemeester, later voor het
stadhuis. Als beloning kregen de scholieren dan een
chocoladereep van de fabriek van Ringers.
'Van Alkmaar de Victorie!
Wie heeft van Alkmaar niet gehoord?
Van het strijden aan de Friesche Poort
Voor meer dan zes maal 50 jaren
Toen Spanjes lust naar Hollands bloed
Beteugeld werd door Alkmaars moed
Die doodsangst joeg in vijands scharen
Dat leert g'uit 's Lands Historie
Van Alkmaar de Victorie!
Dirk Duivel en held Cabeljauw
Der zesmaal sterker macht te gauw
En Steenwijk met zijn handvol braven
Staan in de strijd als leeuwen pal
En storten Spanje van stadswal
De bloedvaan ligt in 't stof begraven
Dat leert g'uit 's Lands Historie
Van Alkmaar de Victorie!'
Hoorn, een sluis wilden maken in de dijk bij
Avenhorn, rukte de Alkmaarse schutterij uit om dit
werk te verhinderen. Dertig jaar later lag het
materiaal nog aan de voet van de dijk.Toen de
Schermeer bedijkt zou worden, eiste Alkmaar de
aanleg van twee sluizen. Deze waren weliswaar
overbodig, maar ze dienden dan ook om het
verkeer met Amsterdam te bemoeilijken. Dit alles
geschiedde uiteraard onder 'Godes Zegen', doch
het heeft er alle schijn van dat er een keiharde
machtsstrijd werd gevoerd met vaak weinig
kieskeurige middelen.
Een deel van de hierboven beschreven
gebeurtenissen vond plaats toen het gloriejaar van
Alkmaar - 1573 - al voorbij was. 'Wie heeft van
Alkmaar niet gehoord'luidt de eerste regel van het
15