Grensroute Harenkarspel
Het begin van de route
't Huys te Nuwendore
Door Rinus Jonker
Vanaf de Kerkweg - die langs
Eenigenburg voert - gaan we via
een kluft de dijk op. Hier staan we
op een van de meest bijzondere
stukken van onze tocht. In de 13e
eeuw beseften de inwoners van
ons gebied dat zonder dijken de bewoning op de
terpen steeds moeilijker werd. Daarom maakte men
van diverse stukken dijk de geheel gesloten Westfriese
omringdijk. Al liggen delen daarvan niet op plaats
waar de eerste dijken lagen. Maar het stuk waar we nu
staan bevond zich hier al rond 1270.
Stond je in die tijd op de dijk dan keek je de Zijpe in.
Niet de Zijpe zoals we die nu kennen; mooi groen
met dorpen. Nee, de Zijpe was toen een waddenge
bied met eb en vloed, en tegen dijk stond zout water.
Met andere woorden: ons gebied lag aan zee.
Bedijking van de Zijpe
Het eerste plan om de Zijpe te bedijken dateert van
1388. Het idee was zo gek nog niet, want bij eb ston
den grote delen van het Zijper waddengebied droog.
In 1552 kreeg Jan van Scorel van Karel V het octrooi
om de bedijking uit te voeren. Die werd toen echter
niet voltooid, omdat de Spaanse troepen in 1573 (na
de val van Haarlem) het Noorderkwartier binnenvie
len. Alkmaar werd belegerd, en om verder oprukken
van de Spanjaarden naar West- Friesland te belemme
ren liet Sonoy de Zijpe weer onder water zetten.
Mede door de inundatie rond Alkmaar gaven de
Spanjaarden in 1574 het beleg op.
Het voortduren van de oorlog tegen Spanje verhin
derde dat de bedijking verder werd uitgevoerd. Pas in
1596 kwam de Zijpe definitief droog te liggen en de
veiligheid van ons gebied ging hierdoor enorm voor
uit. Maar genoeg hierover, we houden het kort.
We maken onze ronde tegen de
klok in, en gaan een klein stukje
verder dan de fundamenten van 't
Huys te Nuwendore, een dwang-
burcht uit de 13e eeuw.
In die tijd meenden de Hollandse
graven op grond van oude rechten aanspraak te kun
nen maken op West-Friesland. Vele pogingen tot ver
overing waren daarvan het gevolg. Uiteindelijk lukt
het graaf Floris V West-Friesland te onderwerpen.
Om zijn invloed te doen gelden liet hij vier dwang-
burchten bouwen; een in Alkmaar, een in Wijdenes,
een in Medemblik en een bij Eenigenburg. Een
dwangburcht of dwangkasteel is een versterkt bouw
werk waar vanuit de bewoners van de plaats of de
omliggende streek onder bedwang werden gehouden.
Met de bouw van die bij Eenigenburg werd een
aanvang gemaakt, maar na de moord op Floris V in
1296 werd het nog steeds in aanbouw zijnde kasteel
door de West-Friezen verwoest, waarna het werd
herbouwd. In 1321 werd Jan I van Polanen tot kas
teelheer benoemd. Uit 1367 is nog een rekening voor
onderhoud bekend, maar daarna komt het kasteel
niet meer in de boeken voor. Mogelijk is het rond
1370 tijdens een overstroming ten onder gegaan. En
zo verdween het in de geschiedenis om pas in 1947
weer op te duiken. Inmiddels heeft de Provincie
Noord-Holland een moderne reproductie van
't Huys te Nuwendore laten neerzetten om dit stukje
historie in ere te houden.
Hadden we in 1947 op de dijk gestaan, bij de haakse
bocht, dan zagen we misschien het groepje mensen
van deze foto, genomen tijdens de eerste opgraving
van een stuk fundering van Nuwendore.
2017
mei
Het huidige Huys te Nuwendore.
De kluft naar de dijk.
