FLORIS V EN DE 'NIEUWE DEUREN'
Van de grafelijke geschiedschrijver Melis Stoke weten we dat er dwangburchten gebouwd werden
te Wijdenes, Medemblik en bij Oudorp: Nieuwburg, en Middelburch. Maar ook nog eens bij de
West-Friese zeedijk waar de Reker uitmondde in de Zijpe:
Hi hadde begonnen te Nuwendoren
Sider daerna ene veste
Die nu wel naer is de beste
Die in de den lande staet
Melis Stoke vond Nuwendoren of Nuwendoorn wel de beste, maar zowel van deze burcht als van
de Nieuwburg, is bekend dat de burchten bij de dood van de graaf in 1296 nog niet helemaal zijn
voltooid.
De Nuwendoorn heeft bovendien nog géén eeuw bestaan.
Waarschijnlijk is de burcht bij een doorbraak van de West-Friese zeedijk verwoest. De burcht wordt
voor het laatst genoemd in de Grafelijkheidsrekeningen van 1366. Dan valt er een hiaat in de nog
bewaardgebleven rekeningen tot 1392. En in de rekeningen van de daarop volgende jaren wordt
de burcht geen enkele maal meer genoemd. Dat de burcht al behoorlijk te lijden had gehad na de
dood van Floris V staat wel vast. Met uitzondering van Medemblik, dat een beleg, van de
opstandige West-Friezen doorstaan had werden alle dwangburchten zwaar beschadigd.
Maar met uitzondering van de totaal verwoeste burcht van Wijdenes, zijn de overige burchten
zoals uit de grafelijkheidsrekeningen blijkt weer hersteld en is de bouw voltooid. De Nieuwburg en
de Middelburg zijn pas in 1517 verwoest bij een overval van de zogenaamde Zwarte Hoop en
daarna afgebroken. Maar, zoals gezegd, toen was de Nuwendoorn, allang weer uit de rekeningen
verdwenen. En niet alleen uit de rekeningen, inmiddels ook van de aardbodem. Men denkt aan
een overstroming, want de in de zestiger jaren van de 20e eeuw opgegraven slotgrachten bleken
volgespoeld met mariene materiaal. Bovendien ligt in de onmiddellijke nabijheid een doorbraakgat
(wiel), dat door een 'vingerling' (uitlaagdijk), 'een bocht naar buiten' hersteld is. Was hier een
zwakke plek omdat er een sluis lag? Ronald de Graaf in zijn uitstekende dissertatie getiteld
'Oorlog om Holland, 1000-1375' (1995) spreekt over een sluis en een haventje bij Schoorldam
waar het materiaal vanuit de schepen 'die over de Noordzee via het Zijpe' kwamen kon worden
gelost. Maar kon het niet wat dichterbij? En hoe transporteren ze al die zware bouwstenen dan
verder naar de bouwplaats? Want er moest heel wat gebeuren: een vóórburcht (22 bij 37 m) en
een zwaar versterkte hoofdburcht (32 bij 32 m). En in die hoofdburcht dan weer een sterke
poorttoren en een zeer zware hoofdtoren van 11 bij 11 meter!
Er was bovendien al vóór 1270 ter hoogte van Krabbendam een dam in de Reker gelegd, haaks
op de dijken ter weerszijde van de Reker (op de westoever de Schoorlse zeedijk, op de oostoever
de Rekerdijk die ter hoogte van Zijpersluis op de West-Friese zeedijk aansloot).
Als de schepen met bouwmateriaal inderdaad van overzee (uit Friesland) kwamen konden ze toch
echt niet tot Schoorldam komen... En dat er een sluis was bij de Nuwendoorn weten we zeker,
want de kastelein (burchtheer) Jan van Egmond, die van 1344-1366 in de grafelijkheidsrekeningen
voorkomt, bezat de helft van een sluis bij de Nuwendoorn. Wanneer de West-Friese zeedijk is
doorgebroken is niet te zeggen. Dat is zo vaak gebeurd. Zo meldt een tijdgenoot Philips van
Leiden (gestorven 1382) voor het jaar 1375 vele dijkbreuken in de 'Vriesen dijc'.
En in 1387 is er sprake van dat 'die Vrijesendijck van den grooten winde zeer gequetst was'. Toen
op grafelijk bevel in 1392 een commissie de West-Friese zeedijk schouwde, verklaarde men 'dat 's
Land oorbaar vorderde, dat de Zijpe (weder) gedijkt werd'.
Dat was niet voor 't eerst overigens en ook niet voor 't laatst. Maar dat is een ander verhaal.
Een feit is wel dat de burcht hoe dan ook niet weer is opgebouwd, ja, zelfs tenslotte geheel
verdwenen is. Want na verloop van tijd wist niemand meer waar die burcht nou eigenlijk gelegen
had. Ergens bij Eenigenburg, ja maar waar?
25
