Flotemellek: In eerste instantie trof mij de gelijkenis
met het Noorse floyte [fl0te]room, toen ik flotemel
lek, ondermelk, afgeroomde melk tegenkwam en dat
klopt ook wel .Van Dale: vlotemelk; vloten betekent
afromen. De woordbekendheid was 82%.
Het woord is niet bekend in het Wierings, maar daar
noemt men het 'ongermelk'(ondermelk). In het
Westfries is het woord ook onbekend, maar het is
weer wel bekend in allerlei bijna identieke vormen
in Vlaanderen en Limburg, Drenthe, Groningen en
Zeeland.
Het Fries en het Engels gebruiken heel andere woor-
den. In het Duits komt het voor als flottmilch
In botervlootje betekent 'vlootje' kuipje, bakje.
Mevrouw Barhorst vertelde dat vroeger de melk op
een koele plek werd geplaatst en na 24 uur werd af-
geroomd. Er had zich dan een dikke laag zachte
room gevormd, geen vel. Die laag room werd eraf
gehaald en de 'flotemellek' werd aan de varkens ge-
geven. Als voile melk gekookt werd en een tijdje
stond, kwam er een romig vel op; dat werd wel tot
slagroom geklopt met een vork.
Mevrouw Vonk heeft als jong meisje thuis nog met
een 'ontromer' gewerkt. Die werd met de hand be-
diend. De room werd in de kelder gezuurd en de
'flotemellek' ging bij hen naar de kalveren. Mevrouw
Dros herinnerde zich de ontromer bij de buren. Een
soort handcentrifuge. De room stroomde door een
pijpje naar buiten. De melk stond in grote wijde
schalen tot de room een laag gevormd had. Die laag
werd eraf geschept en ging in de karn. Volgens de
heer J.Kikkert gebeurde dit ontromen in de oorlog
(1940-1945) nog op elke boerderij.
Het dikke vel op de voile gekookte melk werd door
Tentoonstellingsruimte te huur
Sinds eind vorig jaar beschikt de Historische
Vereniging Texel helemaal over "Tusse de Banke".
De bovenruimte was vroeger een tentoonstellings
ruimte, die de gemeente aan kunstenaars en an
dere exposanten ter beschikking stelde of verhu-
urde. Nu doen wij dat zelf.
Er zijn twee zaaltjes met een trap ertussen, die
geschikt zijn voor allerlei tentoonstellingen, met
veel ruimte op de muren om objecten te laten
zien, en een paar vitrines. Vanuit het noorden
schijnt vriendelijk daglicht naar binnen.
"Tusse de Banke" ligt in het centrum van
Den Burg, op een plek waar bij tijden behoorlijk
wat volk voorbijkomt.
sommigen een lekkernij gevonden. De opa van de
heer J.M. de Vries vroeg er speciaal om. "Geef mij
het hemd van de pastoor maar!"
De dames J. en D. Maas en mevrouw N. Blom -Vonk
kenden over boter en melk nog een s££ggie: De but
ter deur het vier [vuur] late loope. Het betekende; iets
verspillen.
Conclusie: Geen uniek Tessels woord. Het is merk-
waardig dat 'flotemellek' in ongeveer gelijke vorm
nog wel gekend wordt in vele andere streken van
ons land, maar niet in West-Friesland en op Wierin-
gen.
Geld: Het woordje geld/gelt, niet drachtigXonbe-
vrucht), uit de agrarische sector, werd door meer
geinterviewden gekend dan ik dacht. De woordbe
kendheid bleek 75%. Van Dale: een geld schaap,
dieren die men niet laat bevruchten
Westfries en Wierings: geld. Oosterschellings: gild.
Ik kende het Engelse 'gelding'; ruin; gecastreerd
paard, en ontdekte dat geld/gelt voorkomt in allerlei
dialecten en West-Europese talen.
Toen ik mevrouw Vonk (83) het woord 'geld' voor-
legde, zei die grinnikend tegen mevrouw Plaatsman,
achter in de zeventig: "Net as wee nou!"
Jan de Vries zei: "In de herfst gingen we naar het
Bossie (Doolhof) om beukennootjes te zoeken. Lege
nootjes noemden we 'gelde' nootjes."
Een Oosterender noemde een lege fles gekscherend
'een gelde fles.
Conclusie: Het woord is bekend in praktisch dezelf-
de vorm en dezelfde betekenis als in de naburige ta
len en dialecten. Het is niet exclusief Tessels.
Theo Backer
De eerste exposant heeft eind vorig jaar in de bo
venruimte een serie luchtfoto's van het waddenge-
bied laten zien.
Voor dit jaar zijn er al een stuk of vijf reserverin-
gen. Daar tussen door kan de vereniging zelf na-
tuurlijk ook van de zaaltjes gebruik maken, en dat
hebben we al een paar keer gedaan.
Heeft u belangstelling?
Meer informatie kunt u verkrijgen bij ondergete-
kende, uw secretaris,
Arthur Oosterbaan
0222 - 310590
Nummer 106, maart 2013
Historische Vereniging Texel
29
