1 s.J -2 "3. A
24 ld '2td //T/j/jus/,yUU-Ctu V'
Tante Neeltje uut Skil
y t JC t
.Txm'yi
i, <eO
i-t Z>C) trtfc -r-rj x-rxamicn Tt^n. fZeOm cP
0
4 HXi'n o r ft Ao Jt?' 2 A
slecht voorbeeld voor de andere kolonisten zal zijn.
De balans is dat na zes jaar kolonie alleen Trijntje
Tjebbes nog ongehuwd is. Zij wordt wegens haar
ongehuwde zwangerschap vier jaar vastgehouden
in de strafkolonie, in welke periode twee van haar
kinderen overlijden. Als ze 1828 terug mag naar de
vrije kolonie duurt het niet lang, met de twee overige
kinderen gaat ze met ontslag weg.
Zekerheid van bestaan
Toch zijn er heel veel Texelse kolonisten die heel
lang, velen hun hele leven, op de kolonie zullen blij
ven. Bijvoorbeeld Kornelis Boon, die na een tijdje
zijn oude ambacht weer oppakt en in de kolomiale
smederij als smidsbaas werkt, blijft er tot zijn dood.
Voor die tijd heeft hij zich al als kolonist laten opvol
gend door zijn zoon Albertus.
Die drang om te blijven valt ook wel te begrijpen.
Het mag er erg streng zijn maar de kolonie is ook
een plek waar plek waar je kinderen goed onderwijs
krijgen - qua invoering van de leerplicht liep de
Maatschappij van Weldadigheid een eeuw voor op de
rest van Nederland, waar de gezondheidszorg relatief
goed is en het belangrijkste: waar kolonisten kunnen
rekenen op een gegarandeerde verstrekking van werk
en eten. Die zekerheid van bestaan was tijdens de
negentiende eeuw in de rest van de maatschappij
nergens te krijgen.
Wil Schackmann
Wil Schackmann is schrijver van hel boek De proef-
kolonie (uitgeverij Mouria) over de begindagen van
de Maatschappij van Weldadigheid. Net als het boek
is ook dit artikel geheel gebasseerd op het archief van
de Maatschappij van Weldadigheid dat bij het Drents
Archief in Assen berust onder toegang 0186.
Voornamelijk is gebruikt de ingekomen post van de
Permanente Commissie, de inv.nrs. 48 tot en met 73.
De contracten bevinden zich in inv.nr. 1393, alle
tuchtzaken staan in de verslagen van de Raad van
Politie en Tucht, inv.nrs 1615-1616 en tenslote komt
informatie uit de bevolkingsregisters of 'stamboeken'
van de vrije koloniën, de inv.nrs 1346 tot en met
1366. Door Ineke Vonk-Uitgeest gefotografeerde
delen hieruit illustreren dit artikel.
Voor meer informatie: er is een museum gewijd aan
de landbouwkoloniën, de Koloniehof te
Frederiksoord, en in een van de oorspronkelijke
gestichten te Veenhuizen is heden ten dage het
Gevangenismuseum Veenhuizen gevestigd.
Informatieve internetadressen:
www. drentsarchief, nl
www.mvwfrederiksoord.nl
www.dekoloniehof.nl
www.deproefkolonie.nl
'Tjisses', zie Aafie toen ze kwam
binnenstuiven, 'tjisses'.
Het was een prachtige
zomerdag, de zoveelste al in
deze voorzomer en niemand
had een reden om zó uit te
vallen.
'Wot hei-je op jee lever dot je zó
snuuverig en met lilleke praa t
bee mee bitme komt fööle'?
Neeltje keek verschrikt op van haar breiwerkje en
keek haar vriendin bestraffend aan: 'Weer heb dot
ollegaar foor nódig'.
Aaf mompelde wat en ging naast Neeltje aan tafel
zitten. Het was koppiestiêd, dus alles stond al
klaar op de tafel. 'Skenk eerst maar d'r es in, don zei
ik 't je fertelle', zei Aaf koeltjes, 'ik wos ollien een
beetje verskeft over wot ik op stréét hoort hèèw'.
Neeltje schonk de mokken vol en trok de
koektrommel open er scherp op lettend dat Aaf
niet een hand vol koekjes nam. 'Twie is Tessels',
placht ze te zeggen, 'en morgen is er weer 'n dag'.
'Nou brand ik wel fan nuwskierigheid wot jow
overkomme is dotje zo te keer gaaf.
"k Hoorde dot Gré 'r mee uutskeit omdat ze te oud is',
zei Aaf, 'en dot 't hillegaar niet goed gaat met dot
Nummer 92, september 2009
Historische Vereniging Texel
29
