Oorsprong en ontstaan van de naam Texel
Over de herkomst van de naam van
ons eiland is al heel wat gediscus
sieerd. Plaatselijk werd in het verleden
wel gewaagd van een relatie met de
huidige zuidelijke ligging in het
Waddengebied. Het Zuidelijke Eiland
dus. Om twee redenen kan dit niet.
Ten eerste zou de naam dan moeten
luiden Insula Australis of iets derge
lijks, maar die naam is uiteindelijk
gegeven aan een iets groter eiland. Ten
tweede, toen het bewoonbare deel van
het Waddengebied in de 13e en 14e
eeuw versnipperd werd tot een aantal
eilanden, was Texel niet het zuidelijk
ste daarvan. Nog zuidelijker lagen de
eilanden Huisduinen en Callantsoog.
Wat meer onderlegde waarnemers leg
den verband tussen de namen
Teisterbant en Texel. Totdat bleek dat
Teisterbant tot de Betuwe behoorde.
Minder ver dan Austra lië, maar toch
nog te ver van huis. Weer andere
onderzoekers vonden een nieuwe
oplossing. De naam 'Texel', of beter,
'Tessel', zou als volgt zijn ontstaan. De
rivier de IJssel bracht met het water
ook veel veen mee richting
Waddengebied. Zodoende ontstond
een landstrook genaamd 't IJsselmoor
(moor is veen). Deze naam verbasterde
tot Teysselmoor en toen het moor
(veen) door het stormgeweld was weg
geslagen, bleef Teyssel, oftewel Tessel
over. Een aardige vondst, ware het
niet dat de naam Texle (jawel, met een
x) al genoemd wordt, lang voordat het
veen ten oosten van ons eiland verd
wenen was. De bekende Moerwaard
werd zelfs in 1374 nog verpacht, bijna
4 eeuwen nadat de naam van ons
eiland (met de letter x) al genoemd
werd.
Voordat we met Texel verder gaan,
laten we eerst eens naar onze buren,
de andere Waddeneilanden, kijken.
Hoe kwamen die aan hun naam?
Ten eerste moet vermeld worden dat
Texel, althans de pleistocene kern
ervan, vele eeuwen ouder is dan de
andere Waddeneilanden, die allemaal
stammen uit het Holoceen en dan nog
op z'n vroegst ca. 8000 v. Chr. De oud
ste sporen van menselijke bewoning
zijn nog veel later gedateerd. Als eerste
Terschelling, Merovingse Tijd v.a. 400
na Chr. De namen ontstonden nave
nant en zijn dan ook gemakkelijker te
achterhalen. Vlieland, het land aan
het Flie, de afwatering naar zee van
het Flevomeer. Terschelling, eertijds
geschreven als Der Schelling, lag aan
de overzijde. Een schelling is een lan-
drug in zee, dus de schelling die der
waarts lag. Ameland is vernoemd naar
het riviertje de Amel, dat vanaf de
Friese Wouden naar de Noordzee
stroomde. Schiermonnikoog dankt die
naam aan de monniken die het eens
hebben ontgonnen en Rottumeroog
aan de Heren van Rottum -een plaats
in Groningen- die lange tijd eigenaar
waren van het eilandje.
Zoals gezegd, Texel is veel ouder dan
de buren en de herkomst van de naam
moet dan ook dieper in de historie
worden gezocht. Wat nu volgt is een
samenvatting van diverse studies die,
zoals we zullen zien, tot de verklaring
van de naam Texel zullen leiden.
772 of 776 copy 1170-1175 Thesla
772 of 776 copy 1181 -1195 Tesla
2e helft 9e eeuw copy 1150-1158 Tyesle
I Lexicon van Nederlandse toponiemen tot 1200
24
