De plaats van de volmolen volgens Schraag
In november vorig jaar plaatste de Texelse Courant
een bericht over archeologisch onderzoek in het
gebied van de Mars. Gelein Jansen betreurde het dat
men niet even verder gezocht had naar de eventuele
fundamenten van de volmolen die hier in de buurt
gestaan moest hebben. Hij vroeg zich af waar de
exacte plaats zou moeten zijn. Ook mij interesseerde
deze vraag, te meer daar ik de beschikking heb over
een zogenaamd loopwiel, waarop exact het aantal
meters en zelfs decimeters wordt aangegeven en
waarmee ik een aanduiding op een kaart zou kunnen
verifiëren.
Oudste kadastrale kaart
De oudste kadastrale kaart is die van 1832 en is afge
beeld in het boek 'Veldnamen van Texel' van Sjaak
Schraag. Op bladzijde 111 vinden we kaart 13A (sec
tie D). Hierop is perceel 234 aangegeven met volle
molen. Ook is een sterretje ingetekend. Op bladzijde
116 vinden we de verklaring van de perceelnummers.
Hier blijkt dat de perceelnummers 231, 233 en 234
bekend stonden onder de naam de Volmolen of
Vollemolen. In een vollemolen werd door wind- of
waterkracht een aantal hamers of stampers in wer
king gesteld die er voor zorgden dat onder toevoe
ging van zeep en vollersaarde (vettige klei) lakense
stoffen in een bak met water vervilt werden, met
andere woorden winddicht gemaakt werden. We
mogen aannemen dat deze molen op windkracht liep
en dat het aan de rand van het meertje stond, omdat
men daaruit schoon water haalde voor de bak waarin
de lakense stof door op en neer gaande houten
hamers werd geplet. Schraag vermeldt dat in 1659 de
molen er nog was. Op sectie D.234 met aangege
ven waar de molen stond. Stippellijnen geven sloten
aan, besluit Schraag.
Uit een akte van 26-6-1623 blijkt dat de molen ver
vóór 1623 verplaatst is naar het huidige punt. Voller
Gerrit Jansz verkoopt dan de helft van de Waterkoog,
waaraan eertijds de vollemolen heeft gestaan. Gelein
Jansen is in het bezit van een kaart waarop de plaats
van de volmolen eertijds was. Op mijn in dit artikel
afgedrukte schets is deze plaats aangegeven met een
kruisje met het woord eertijds erbij. Op 8-3-1624
verkoopt Gerrit Jansz de volmolen aan Albert
Ariensz voor 1025 carolus gulden.
Op de kadastrale kaart van 1953 (pagina 113), vóór
de ruilverkaveling, komt de naam vollemolen nog
steeds voor, evenals de perceelnummers 233 en 234.
De situatie op de kaart van 1969, pagina 112, toont de
schaalvergroting na de ruilverkaveling. Ook is er een
Kadijksweg ontstaan. Bij nauwkeurige meting blijkt
dat de volmolen nu heeft gestaan in het midden van
perceel 15, een halve centimeter van de perceelsgrens
(een tocht) aan de bovenkant, beter gezegd aan de
oostkant.
Topografische kaart 9B Texel, schaal 1:25000, uitga
ve 1998
Op de Topografische kaart 9B Texel is al snel het res
tant van perceel 15 te ontdekken, mede door de per
celen 13 en 14 hier net boven. Hier is iets bijzonders
te bemerken. Er loopt een klein bruin lijntje in ovaal-
vorm over dit perceel en over het perceel 16, waai" nu
de huizen aan de Middelton staan. Het bruine lijntje
is een hoogtelijn! Hierbinnen bevond zich het meer-
14
