Anna Jans: kok, busschieter, piekenier
een 17e eeuwse Texelse schone,
die als matroos en soldaat door het leven ging
Een waar verhaal, zeggen de 17e eeuwse --33® Aenhangfef vaneenige Gedcnckw
schrijvers N. van Wassenaar en B Lampe in
hun boek 'Historisch verhael alderghedenck-
waardigste geschiedenissen' (Amsterdam
1629):
Andere 17e eeuwse boeken, zoals L. van
Zanten: 'Spiegel der gedenckwaardigste won
deren en geschiedenissen onsertijds' (Am
sterdam, 1661) en 'Wonderen des Werelds,
vervattend de uytstekende vreemdigheden
en verwonderenswaerdige saken in alderleye
gewesten des ontdekt en voorgevallen' (Am
sterdam, M.W. Doornich, 1671) geven in bij
na dezelfde bewoordingen het verhaal weer.
In een in 1989 verschenen studie genaamd
Anna lans, die vier
jng te te Lan-
de gedient heeft.
be WoccWjettfflfjc Jfycttont
1 tnacij tnct rcc^t QtjcftcU tt'iis
I bic boer but javeti ïann in
öiciijïbatiöe H fy. Stoten <©euaaelüecbmcu:g.
$f. Printten acscbci, fjeeft-/ te Imtz im iet jee/
W «W fletoo;eii ban («I efel/ jjacr ©abcr goiarmt
gfjeiiecite (jvminetbe pilotagie/
1. ki jPiwoentie jp m au? mccDcrcn tjaev te örgmlces
teti/énüete gacn öienf /begaf Ij;kï oy eeii *©ojlog^s
fcïjip boen hochö mart tóet nae boos hoeft ban
i;yyp; tt Icutbe onbee ïtopitcyii ïtoboï
r jonben/enbc ontfmclibauöesjt). ter 3törmraliteyt
t'2tmjïetüam j)acr berbietibe Jilfiactibt tjclben/eiiöe
p|ÉS||«t8éföén 'banbeboo?f5^?infenenbeboo| een
!fltó,tfure aeu jjnet bceu een ralijche berectiuoïjc, J|
'Vrouwen in mannenkleren', geven de au
teurs Rudolf Dekker en Lotte van de Pol als
enige nadere bijzonderheid dat Anna Jans
bespied was door een scheepsjongen en
daardoor werd ontmaskerd (1). Ze geven
echter niet aan waar ze deze informatie van
daan hebben. Het besluit als man door het
leven te gaan was wel vaker naar aanleiding
van moeilijke huiselijke omstandigheden zo
als bij Anna Jans. Of het ook de werkelijke
oorzaak was van deze 'overstap', die een
totale breuk met het verleden en de oude ver
trouwde omgeving betekende, is echter de
vraag. Uit de circa 120 gevallen die door Dek
ker en Van de Pol onderzocht zijn, blijkt dat
het vaak economische motieven waren. Als
12
'Een vrou-persoon ghenaemt Anne Jans, die
haer vier Jaren lanck in dienst van de H.H.
Staten Generael der Vereenighde Provintiën
ghegeven heeft te Lande ende ter Zee sij
was ghebooren van Texel haer Vader ghe
naemt lan (Jan) Foockelz, gheneerdede hem
met de pilotagie (hij was loods) dies sij ge
went was met haer Vader altemet in de Boot
te vallen ende d'incomende schepen in te
halen eyndelijck van haer stiefmoeder te seer
ghequelt resolveerde (besloot) sij haer Mans
cleederen te deguiseren (vermommen) ende
te gaen dienen begaf haer op een Oorlogh-
schip voor Kocks Maet daerna voor Koek
vandaer in d'Oorloghe te Lande onder Capi-
teyn Robot van Pieckenier (lansknecht)
daerna weder in Zeelandt door faveur (be
gunstiging) van de Heer Oosterdan op 't
Schip van Oorloghe daer Zantvoort Capiteyn
op was voor Bosschieter (geweerschutter)
ende nam met hem twee Prinsen alles on
der den naem van lan lansz, te laetste op 't
Schip ontdeckt zijnde wierde sij van de Ca
piteyn opghesonden ende ontfinck (ontving)
van de H.H. ter Admiraeliteyt Amsterdam
haer verdiende Maentgelden ende Buytgel-
den van de voorsz. twee Prinsen ende voor
een quetsure (verwonding) aen haer been
een eerlijcke vereeringhe.
■i
t
'T
(L. van Zanten, 'Spiegel der gedenckwaardigste
wonderen en geschiedenissen onzestijds', Amster
dam, 1661)
