8
de school kon, afhankelijk van
zijn bevoegdheden, de grootte
van de school en de welvaart van
de gemeente soms wel tot een
jaarinkomen van 1000,- komen.
SCHOOLTOEZICHT
Het schooltoezicht was gelegd in
handen van schoolopzieners. In
Den Helder e.o. was dat in 1840
Karei Lodewijk Kluppel (1792-
1852), notaris te Den Helder (in
1840 te Amsterdam). Zijn district
bevatte 43 scholen, te weten 26
scholen op het vaste land, de
overige op de eilanden Texel,
Vlieland, Terschelling en Wierin-
gen.
Een heel karwei voor iemand die
ook nog notaris was, om al deze
scholen (met de verbindingen van
toen) regelmatig te bezoeken. De
combinatie schoolopziener en
notaris, burgemeester, rechter of
predikant was niet zo gek als het
lijkt. De schoolopziener had geen
machtsmiddelen (zoals het drei
gen met het inhouden van subsi
die) en moest door contacten
met autoriteiten verbeteringen
(van meubilair, gebouwen, enz.)
tot stand zien te brengen. Een
groter bezwaar was dat de
schoolopzieners, hetzij onbe
kwaam, hetzij te oud, niet ontsla
gen konden worden. Vooral als
een schoolopziener de jaarver
goeding van 400,- niet kon
missen, bleef hij mooi tot zijn
dood in functie (in 1840 waren er
van de 77 schoolopzieners in ons
land 23 boven de zestig, waaron
der leeftijden van 71 (3x), 74, 79,
80 en 84!). Het oordeel van
inspecteur Wijnbeek over Klup
pel luidt: 'welgezind, werkzaam,
doch met weinig veerkracht.'
WIJNBEEK
Wie was inspecteur Wijnbeek?
Toen mr. Henricus Wijnbeek
(1772-1866) in 1832 tegen een
jaarsalaris van 3000,- benoemd
werd als hoofdinspecteur van het
middelbaar en lager onderwijs,
kreeg hij het toezicht op onge
veer 5000 scholen. Een toezicht
dat hij als enige moest uitoe
fenen. De uit een eenvoudig
gezin afkomstige, via het kweke
lingschap onderwijzer geworden
en na jarenlange zelfstudie in
1808 (te Leiden) in de rechten
gepromoveerde Henricus Wijn
beek, wist niet beter te doen dan
op stap te gaan en zoveel als
hem mogelijk was alle scholen te
bezoeken en daarvan schriftelijk
te rapporteren.
Op 21 december 1839 schrijft hij
aan de Minister van Binnenland
se Zaken: 'Aan het eind van deze
maand zullen er zeven jaren
verlopen zijn, sedert dat de
inspectie der lagere scholen aan
mij is opgedragen geworden.
Ieder jaar zijn eenige schoolres
sorten door mij bezocht en heb
ik van mijne bevinding bij dat
bezoek verslag gedaan. Dit jaar
waren alleen die van Noord-
Holland te bezoeken. Aan mijne
verpligtingen voldaan hebbende
in dit opzigt, heb ik de eer, Uwe
Excellentie het verslag van den
staat der onlangs door mij be
zochte lager scholen van Noord-
Holland aan te bieden'.
Hoe goed Wijnbeek zich van zijn
moeilijke taak gekweten heeft,
wordt duidelijk uit zijn op schrift
gestelde ervaringen tijdens zijn
bezoeken aan de acht schooldis
tricten van de provincie Noord-
Holland. Bezoeken die hem
voerden langs soms onbegaanba
re wegen (bijv. in de Beemster)
maar ook die plezierig konden
zijn zoals zijn rit op een boeren
wagen van Oudeschild naar Den
Burg 'door eene aangename
heuvelachtige streek tusschen
eenigszins schrale weilanden.'
Wijnbeek, reizende en trekkende,
die ontelbare schoolbezoeken
aflegde, alles heel kritisch in zich
opnam en schreef... En het was
niet allemaal rozegeur en mane
schijn wat hij opmerkte. In Uit
geest werd hij geconfronteerd
met de kwekeling H. Wester-
De Franse school, gesticht door P. Glijnis (schoolfoto uit 1883)
Bovenste rij: meester Hendriks, hoofd van de Franse school (gevestigd in de latere
drukkerij Parkstraat), dr. C. Keyser, R H. Keyser (later dijkgraaf), Hannes Koning
(halfbroer van Alex Koning), Adriaan Keyser (broer van Kees van Corty);
Tweede rij: Leonard Kruse, Marie Kuiper, Betje Langeveld (dochter Ara. Langeveld),
Annie Kuiper, Marietje Henhorst, Nel Kievit, Bertha Bock (van notaris Bock), Herman
Bakels (van ds. Bakels)