gedaante van beesten. Overtreding leverde een boete van
fl. 10.— op, een kapitaal in die dagen. In de beginjaren van
de 20e eeuw raakte het feest weer in de lift en verschenen
ieder jaar meer speulers en toeschouwers. Niet altijd tot
ieders genoegenNa de Eerste Wereldoorlog meende
men nog enige tijd, dat de verderfelijke invloed, die van het
feest uitging, tot een verbod moest leidenhetgeen
gebeurde Groot was de vreugde dan ook toen de toenma
lige burgemeester rond 1935 dit verbod weer ophief.
Tijdens de Twecde Wereldoorlog werd het volksfeest ook
verboden, maar bij de eerste gelegenheid in 1945 speulde
Texel al weer.
In het midden van de 19e eeuw, schrijft F. Allan ook over
het Sint Nikolaasfecst. "Wel meer dan 50 en meer lieden
die gemaskerd door Den Burg gaan en inde huizen welkom
zijn en daar getracteerd worden op een glas wijn, punch of
een kop chocolade. Diegene, die op het bezoek gesteld zijn
zetten een lamp voor het raam en bij gunstig weer is het wel
tot middernacht vol leven op straat".
Rond 1900 was het gewoon, dat er tijdens Ouwe Sunder-
klaas collecten werden gehouden voor het Witte Kruis en
de weduwen en wezen van vissers.
Heel vroeger waren de 5c en de 6e december drukke dagen
voor de (arme) bevolkingAlle ronddolende schaften mocht
men vangen en tegen een kleine vergoeding afleveren in
Den B urgDe dieren waarvan de eigenaar zich niet meldde,
werden verkocht ten bate van de kerkelijke kas.
In het begin van de 20e eeuw had men een bepaald patroon
ontwikkeld om het Sunderklaasfeest en Ouwe Sunder-
klaasfeest op Texel te vieren.
In Oosterend begon al op de avond van de 4e december de
gezelligheid met een overvloed van koek bij de mensen
thuis.
Iets specifieks voor Oudeschild was, dat op 5 december de
schooljeugd al om 6 uur s'morgens door het dorp rondtrok,
hierbij blazend op ossehorens. (Net als bij andere jaarfees
ten zoals Rornpot en het Luilakfeest).
Verder hoorde bij het feest in alle dorpen, dat men in de
namiddag begon met de verkleedpartij. De kinderen maak
ten lawaai en herrie totdat de "slreetfegcrs" (dit waren
oudere jongens), gekleed in lappen en zakken en altijd
voorzien van een rammelende ketting, ze kwamen verja
gen,
Wie deze "fegers" wilde tarten liep een goede kans een pak
rammel te krijgen. (Op Ameland werden de vrouwen in de
gierput van de koeien gegooid).
H icma k w amen de grote Sunderkl azenze bl iezen weer op
de toethoorn, zodat hun bezoek aangekondigd was en
daarnaast "praatten" ze erdoor.
In de huizen zat men klaar om de Sundcrklazen te ontvan
gen, Allerlei koeksoorten als kruudboltjes en Jantje fan
Gajes werden aangeschaft bij de bakkers of aan huis
gekocht van rondgaande vrouwen, die Sunderklaasgoêd
aanboden.
(Overigens was de toethoorn een zeer gewild artikel, op
zaterdagavond als de bakkers hun warme bollen klaar
hadden, werd dit ook bekend gemaakt op de toêt). Eenieder
kreeg een versnapering en koffie, wijn of punch.
Rond half elf was het feest af.
Een week later herhaalde zich de verkleedpartij, maar dan
zonder de huisbezoeken en meestal ging het er iets grover
aan toe, vechtpartijen in de café's waren eerder gangbaar
dan zeldzaam.
Vermoedelijke verklaring voor de datum van Ouwe Sun-
derklaas: in de katholieke kerk werd het feest van Sint
Nikolaas hoog aangeslagen.
Dergelijke feesten werden indertijd gevierd met een octaaf,
hetgeen wil zeggen een periode van acht dagen. Op de 8e
dag vond de sluiting van het feest plaats, wat met enige
plechtigheid gepaard ging.
Het Ouwe Sunderklaasfeest is de herinnering aan de slui
ting van het octaaf. Sint Nikolaas verbleef een week op
Texel.
Daarna ging hij weer terug naar Spanje, maar wanneer de
kinderen niet zoet geweest waren, nam hij alle cadeaus
weer mee. Daarom verstopten de kinderen hun spullen en
zorgden dat alles wat eetbaar was voor die tijd op was.
Anderen hebben theoriën opgebouwd omtrent het verschil
tussen de Juliaanse en Gregoriaanse kalendertijd, maar dan
zou het feest op 16 december hebben moeten plaatsvinden.
In dat geval zou er sprake zijn van één feest inplaats van
twee.
Heel duidelijk is de verwijzing van "ouwe" in Ouwe
Sunderklaas.
Met andere woorden; er is een nieuwe aan voorafgegaan.
Nog een andere mogelijkheid zou kunnen zijn, dat het iets
te maken heeft met de naamdag van Sinte Lucia op de 13e
december
In grote delen van Europa wordt dit gevierd maar dan
's morgens.
Overigens lijkt dit gezien de tradities op de eilanden niet
erg steekhoudend.
Gelein Jansen
Oktober '92
Bronnen:
'J. Attan
J-(et eifandTe\d 18$6
S"Xgijser: y(et TesseCs
D. 'Deffer: Vexets voiksCeven
Archief: 9-(isiorische Vereniging Te%e[.
7
