De orgelhistorie van de
Kapelkerk
Frank van Wijk
Inleiding
Tot de oudste gebouwen van de Alkmaarse binnenstad behoort de ïóde-eeuwse
Kapelkerk aan de Laat. De afgelopen jaren onderging dit monument een uitgebreide
restauratie, gecombineerd met bouwkundig en archeologisch onderzoek. Tegelijk met
de kerkrestauratie werd ook het fraaie Müller-orgel uit 1762 ingrijpend gerestaureerd.
Voor de in orgels geïnteresseerde onderzoeker doet zich de gelukkige omstandigheid
voor dat er niet alleen veel archiefmateriaal over de Alkmaarse orgels bewaard is
gebleven, maar dat ook een van Alkmaars meest befaamde musici, stadsorganist
Gerhardus Havingha (1696-1753), al in de 18de eeuw uitgebreid over de stadsorgels heeft
gepubliceerd. Zijn in 1727 gepubliceerde boek, getiteld Oorspronk en Voortgang der
Orgelen, bevat een schat aan informatie, ook over de orgelhistorie van de Kapelkerk.
1542: De Kapelkerk krijgt een orgel
De Kapelkerk is gebouwd in het begin van de 16de eeuw, ongeveer gelijktijdig met het
stadhuis en de Grote Kerk. Alkmaar maakte in deze periode een belangrijke groei door.
Tussen 1536 en 1540 werd de kerk 'volbouwd', dat wil zeggen: uitgebreid met enkele
traveeën in oostelijke richting en voorzien van een koorsluiting. Deze koorsluiting werd
in 1540 met hout beschoten waarop een beschildering van 'het laatste Oordeel' werd
aangebracht. Kennelijk ontstond in diezelfde periode de behoefte aan een orgel, want in
het 'Memoriaelboeck voir die Kerckmeesteren' van de Grote Kerk1 kunnen we lezen dat
in 1542 'die Capellemeesteren van Onser Lieve Vrouwe upte Leedt [hebben] gekogt dat
cleyne orgeltgen an de zuydzijde voir de somme van 28 guldens'. De kerkmeesters van de
Kapelkerk werden daarmee voor een zeer gering bedrag2 eigenaar van het koororgeltje,
dat boven de zuidingang in het koor van de Grote Kerk gehangen had. In de Kapelkerk
kreeg het, aldus Havingha, een plaats boven de ingang van de noorderzijbeuk,'onder het
houten gewelf op een ruym Oksaal, bekwaam om de Zangers, volgens gebruyk des
Godsdiensts van dien tijd, te plaatsen'. Havingha doelt hier op de Rooms-katholieke
kerkmuziekpraktijk van die dagen, waarin koorzang en orgelspel een belangrijke rol
spcelden.Volgens Gerhardus Havingha was het orgel gebouwd in 1535, 'nadat de Stad de
