Twee bijzondere
herenbanken in de
Alkmaarse Kapelkerk
Carla Ro^e
Een van de bekendste kerkgebouwen in de Alkmaarse binnenstad is de Kapelkerk,
gelegen op de hoek van de Kapelsteeg en de Laat. Naar dit gebouw werd vorig jaar
uitgebreid bouwhistorisch onderzoek verricht door Taco Tel. Daarbij werd ook aandacht
besteed aan het interieur. Tot de bijzonderheden in de kerk behoren twee reusachtige
herenbanken. De ene, uit 1707, staat recht tegenover de preekstoel, in de
noorderdwarsbeuk. De andere, uit 1762, bevindt zich aan de oostkant van het gebouw,
in het vroegere koor.1
Herenbanken, ook wel eregestoelten genaamd, behoren tot de karakteristieke
inventarisstukken van het historische hervormde kerkinterieur in ons land. Het zijn
meubelstukken die zitplaatsen bieden aan meerdere personen. Bij het lezen van de term
'heren' moet in de Hollandse steden in de eerste plaats gedacht worden aan de diverse
soorten stadsbestuurders die men destijds kende, zoals burgemeesters, schepene". <m
leden van de vroedschap. In de loop der tijd breidde het aantal groepen, dat een eigen
herenbank had, zich uit. Zo konden ook officieren en regenten van de stedelijke
inrichtingen voor sociale zorg, zoals de armenhuizen en de weeshuizen, eigen
gestoelten krijgen in de kerkgebouwen.2
In de twee Alkmaarse binnenstadskerken die na de Reformatie aan het eind van de 16de
eeuw voor de hervormde eredienst werden ingericht - de Grote Kerk en de Kapelkerk -
zijn nog altijd diverse oude herenbanken aanwezig. Daarbij valt op dat de opzet in beide
kerken een verschillende is. Zo beschikte elke groep in de Grote Kerk over zijn eigen,
betrekkelijk kleine herenbank. Maar in de Kapelkerk werd gekozen voor een andere
oplossing: hier plaatste men twee grote gestoelten, waarbinnen banken voor de
verschillende groepen bijeen waren gebracht.
Soms zijn de kerkbanken voorzien van geschilderde opschriften waaruit blijkt wie er
hoorden te zitten. Wanneer deze echter - zoals in de Kapelkerk - ontbreken, kan men
proberen om via andere wegen te achterhalen voor wie de verschillende zitplaatsen
bedoeld waren. Een nuttig hulpmiddel daarbij zijn kerkplattegronden, voorzien van een
banken- en stoelenplan. Voor wat betreft de Kapelkerk verkeren we in de gelukkige
omstandigheid dat er in het verleden diverse kerkplattegronden getekend zijn, waarop
