Jurisdictie van Alkmaar k«.A.
Een jurisdictie of banne was het door banpalen of door natuurlijke
grenzen bepaald gebied waarbinnen schout en schepenen rechtsbe
voegdheid hadden. Het begrip jurisdictie was niet aan het stads
recht gebonden, m.a.w. ook dorpen hadden veelal een eigen
schepenbank en daarmee ook een eigen rechtsgebied. Oudtijds viel
in deze streken het gebied van de jurisdictie meestal samen met het
parochiegebied1Ook in Alkmaar was dit vermoedelijk het geval,
hetgeen zou impliceren dat de jurisdictie tussen 1063 en 1083 is
ontstaan2In alle geval had Alkmaar allang een eigen jurisdictie
toen in 1254 het stadsrecht werd verleend. Zoals in de meeste
steden het geval was, omvatte de jurisdictie van Alkmaar de
(ommuurde) stadskern de z.g. stadsvrijheid, zijnde het tot de
stedelijke jurisdictie behorende platteland. In de volgende alinea's
zullen wij trachten de grenzen van de jurisdictie te reconstrueren.
De grens met Heiloo
Bezien we allereerst het gebied aan de Heiloër kant. De Cock neemt
aan dat de grensscheiding, welke op de kadasterkaart van c.1830
voorkomt, de oude jurisdictiegrens is3). Ten onrechte, meende ik
aanvankelijk, want de in 1280 gelegde dijk tussen Alkmaar en
Boekei4) moest welhaast de grensscheiding met Heiloo zijn in het
gebied ten oosten van de Herewech (Kennemerstraatweg). De
resolutie van 9 mei 1605, luidende: „Is geresolveert een pael met
den Burcht off 't wapen deser stede te stellen op de Heyloerdyck
ter plaetse daer van ouds een pael placht te staen"5), versterkte mij
in deze mening. Ik moest haar echter laten varen toen ik verschil
lende akten vond betreffende het ten zuiden van de Heiloërdijk
gelegen land 't Loodt, dat reeds in 1417 tot de vrijheid van
Alkmaar werd gerekend6). Ook uit latere eeuwen zijn de bewijzen
overvloedig aanwezig. De Heiloërdijk was weliswaar grensscheiding,
doch alleen voor wat betreft het stuk tussen de Kennemerstraatweg
en de Kooimeer, ter plaatse waar in later eeuwen een sluisje lag.
Het bovenste deel van de Kooimeer (het z.g. Groenwater) behoorde
aan Alkmaar. Kennelijk had 't Loodt in de middeleeuwen geen
bedijking nodig, aangezien het aanmerkelijk hoger ligt dan het land
van Overdie en de Boekelermeer7).
Als begrenzing aan de westzijde van de Kennemerstraatweg noemt
425
