Staten bepaald niet altijd ons voorbeeld zijn. Er zijn enorme culturele
verschillen.
Vraag van Weyert de Boer: hoe past het succes van het boek van Siebelink
in uw betoog?
Antwoord: een drieledig antwoord: het boek past in de grote waardering
die men tegenwoordig heeft voor persoonlijke overleveringen (denk ook aan
het Bureau van Voskuil). Verder kunnen de tegenstellingen die de verzuiling
met zich meebracht langzamerhand gezien worden in het licht van de
nostalgie. De 'bezinnelijke' periode - denk aan Smytegeldt is voorbij. Niet
weg! Maar het neemt niet meer een erkende en gerespecteerde plek in de
Nederlandse cultuur in. In de derde plaats is het boek, literair gezien, van
grote betekenis.
Vraag van Wim Schermerhorn: het Amerikaans christelijke fundamentalisme
heeft zich enorm uitgebreid, op een beangstigende manier. Een gevolg van
de zeer toegenomen individualisering. De bible-belt hier is, qua aantal, ook
groeiende. Oók een gevolg van de toegenomen individualisering in de rest
van de samenleving. Dan moet je er bang voor zijn dat het hier net zo wordt
als in Amerika.
Anwoord: nee.... de mate van religie is niet verminderd! Het geloof in
het hiernamaals enz. is niet afgenomen. De religieuze overtuiging is nog
steeds aanwezig, meer dan in de openbare discussie blijkt. Het verschil is
niet dat we anders geloven, maar dat we dat geloof niet meer in de kerk
belijden. We kiezen zelf de vorm die aan het beleven van onze overtuiging het
beste recht doet. Individualisering betekent niet dat we allemaal secularist of
atheïst worden. We kiezen de eigen vorm voor onze geloofsovertuiging, voor
authenticiteit. Er is niets 'misgegaan' bij de mensen, maar bij de kerken. De
kerken hebben zich niet aangepast aan de vraag van de gelovigen. Het klinkt
of het een markt is. En juist dat aanpassen vormt het succes van met name
de Baptisten in de Verenigde Staten. De aantrekkingskracht, het groeps
gebeuren! De betrokkenheid van de kerkgemeenschap. Er bestaan geen grote
verschillen tussen Europa en de Verenigde Staten wat betreft de verbinding
tussen politiek en religie. De strijd om de scheiding tussen kerk en staat is
hier na de Franse revolutie betrekkelijk hard gevoerd en er is nog ongeveer
een eeuw overheen gegaan voordat het definitief was. Het resultaat van die
strijd zal niet aangetast worden!
Tenslotte bedankte de voorzitter, Weyert de Boer, Prof. De Rooy voor de
zeer geslaagde lezing, maar niet nadat hij had verzekerd dat fietsen toch echt
een katholieke sport is. Immers van Agt was toch onze grootste fietsende
politicus.
Het verslag van de discussie is gemaakt door Dick Mantel
36
