Zij haalden hun bruiden uit het thuisland
De actualiteit van het verleden
Ruim een half jaar geleden vatte de redactie het plan op om een speciaal
nummer van de Chronyke te wijden aan de 'gescheiden werelden', 40/50
jaar geleden, dus aan de zogeheten verzuiling. Het idee ontstond toen Hans
Keuning de redactie het artikel 'Een muur door De Rijp' toestuurde. Dit is de
reden dat dit artikel het openingsartikel van deze Chronyke is. De redactie is
met opname apparatuur op pad gegaan en heeft verschillende interviews
afgenomen. Bovendien kregen we de beschikking over een aantal verhalen
op papier.
Het beeld wat naar voren komt is boeiend. De scheiding liep via de lijn
katholiek/niet katholiek en was in De Rijp veel sterker dan in de kleinere
dorpen. In de kleinere, vaak agrarische, gemeenschappen was duidelijk de
noodzaak 'we moeten samen ons brood verdienen' sterk aanwezig. Men was
meer op elkaar aangewezen.
Waarom overheerste de scheiding katholiek/ niet katholiek? In katholieke
kring werd er nog steeds van bovenaf naar gestreefd om de katholieke zuil
minstens te handhaven en als het kan te versterken. De rol van de pastoor
daarbij lijkt bij de katholieken als vrij vanzelfsprekend te zijn aanvaard. Was
het een overblijfsel van de jarenlange emancipatie-drang? Het initiatief voor
gelijkberechtiging was bij de gereformeerden, onder leiding van Abraham
Kuyper, gestart en het werd nagevolgd door de katholieke leiders, die een
kansarm deel van vijfendertig procent van de bevolking vertegenwoordigden.
Katholieke scholen en katholieke culturele en andere organisaties moesten
de emancipatie van de geloofsgenoten bevorderen. In De Rijp speelde het
streven om een positie te verkrijgen, die gelijkwaardig aan die van
doopsgezinden en hervormden was, zeker een rol.
Het mandement van 1954 - waarbij het lidmaatschap van niet katholieke
verenigingen uit den boze verklaard werd- is een mooi voorbeeld van het
'regelende' karakter van de katholieke gezagsdragers. Niet naar de VARA
luisteren! Er moet wel gezegd worden dat het mandement bij velen averechts
werkte.
Naast de interviews ook een 'impressie van het heden' van Abram de
Swaan: 'Nederland schommelt van balorig naar kwaadsappig'. Terugkijken
naar het verleden gebeurt altijd vanuit de realiteit van het heden.
Als titel voor deze special is gekozen 'Ze haalden hun bruiden uit het
thuisland; de actualiteit van het verleden'. Om twee redenen. Het was de
realiteit in het begin van/halverwege de vorige eeuw voor een groep oud
gereformeerden die in Grootschermer woonden. En het is bedoeld als
123
