Gebruikskunst van Groenlanders
Uit de collectie van Hans van Berkel
Cunera Buijs,
Rijksmuseum voor Volkenkunde, Leiden
Inleiding
Wie heeft er nou geen beeld van de Eskimo's? In bontvellen gehulde
'primitieve' mensen die leven in sneeuw en ijs. Zij spraken al vroeg tot de
verbeelding. Gaandeweg werd bekend dat zij geenszins 'primitief' zijn maar
een eigen beschaving hebben ontwikkeld met een hoogstaande technologie.
Eigenlijk is Eskimo niet de juiste naam voor deze mensen. Het betekent
rauw-vleeseter'. Het is een scheldwoord en stamt uit een Indiaanse taal,
afkomstig dus van de zuiderburen van de Inuit. De Inuit van Groenland
noemen zichzelf Kalaallit, 'mensen' in het Groenlands. Hun land heet
Kalaallit Nunaat.
Het stereotype beeld van sneeuw en ijs, dat klopt nog steeds. Het
noordpoolgebied of arctisch gebied is onherbergzaam, koud, uitgestrekt en
leeg'. Het omvat grote delen van Scandinavië, Siberië, Alaska, Canada en
Groenland. Er leeft een groot aantal volken met eigen talen en culturen. Al
deze volken hebben gebruik gemaakt van hun natuurlijke omgeving. Hun
traditionele culturen waren gebaseerd op jacht en visvangst, soms ook
rendierhouderij. Landbouw was zonder moderne technische voorzieningen
in het hoge noorden niet mogelijk. De winter duurt er zes tot acht maanden.
De temperatuur daalt soms tot -50° C en de zon komt midden in de winter
niet boven de horizon. De zomers zijn kort. De zon gaat dan 's nachts niet
onder. Ijs en sneeuw smelten en de temperatuur bereikt een waarde van ca.
10° C.
Groenland is met 2.166.000 km2 -waarvan slechts 410.500 km2 ijsvrij is-
het grootste eiland ter wereld. Het land is grotendeels bedekt met een drie
kilometer dikke ijskap. Bewoning is alleen mogelijk langs de 40.000 km lange
kustlijn. Er wonen ongeveer 56.000 inwoners waarvan ca. 90% Groenlanders
Kalaalliten ca. 10% Denen.
De bakermat van de arctische bevolking ligt vermoedelijk in Zuid-Siberië.
Vandaar verspreidden kleine groepen nomaden zich in noordelijke richting.
Enkele groepen staken tussen twaalf- en vijfduizend jaar geleden de
Beringstraat over. Zij bevolkten Alaska en het noorden van Canada en maak
ten zo'n tweeduizend jaar voor Chr. de oversteek naar Groenland. Dit waren
verre voorouders van de huidige Groenlanders.
65
