eind komt een typisch Saksiaans stukje historie, doorspekt met herinnerin
gen aan het Noordhollandse polderland. Wanneer de herinnering aan Marx,
bij de dankbare erkenning van de juistheid der richting waarin hij de proleta
rische beweging in gang bracht, de teleurstelling tevens oproept in haar als te
langzaam gevoeld tempo, dan geldt dit voor ons eigen milieu zeker niet her
minst. De beweging is er, maar dat zij laat gekomen is, is blijkbaar geen reder
voor haar zich te haasten. Marx in Holland beteekent het tempo der bezadigd
heid. Zooals wij hem er zien bij zijn eerste verblijf: in de trekschuit- zoo is hi
tevens het symbool der beweging die hij er bracht. De jagersknol van het kapi
taal, ofschoon hij er den laatsten tijd een stapje op heeft gelegd, gaat sjok
sjok; en enkel door den Pegasus in het haam te zetten, kunnen wij ons denker
in een 'kloek, snelvarend schip'. Ons kwelt niet slechts de ontwikkeling de.
kapitalistische produktie, maar ook haar gebrek aan ontwikkeling. Naast dei
jongen revolutionair dampt de goudsche pijp. We zeulen door het klassieke
land van regentenpolitiek en predikantenkuituur met een zware ballast van
traditie. De steiger van den 'Toekomststaat' ligt nog ver in de nevelen.Alevei
al gaat het langzaam, het gaat zeker. En zachtjes-aan is het tempo, waarbij de
lijn niet breekt. Maar oppassen blijft de boodschap. Het water is nauw voor de
socialistische tocht tusschen de drassige oevers met hun breede rietschoot
aan weerszijde van klein- en vroegburgerlijke toestanden. De goede richting
te volgen op den ruimen vloed van breed-ontwikkelde verhoudingen, is
gemakkelijker dan het koershouden in onze kronkelende en ondiepe vaart; w. j
hébben al eens in den wal gezeten. Vooral in deze onze beperking behoeve i
wij den meester. Marx in de trekschuit: het zij zoo; maar tevens, in onze trek
schuit: Marx!28 (met 'we hebben al eens in de wal gezeten' bedoelt Wiedij c
waarschijnlijk het mislukken van de tweede spoorwegstaking in 1903, nadét
de eerste geslaagd was en Kuyper daarop gereageerd had met d;
'worgwetten'; 't gaat langzaam in de landelijke trekschuit, maar Marx moe t
trekker blijven van de partij-trekschuit, D.M.)
In 1909 werd de Tribune-groep uit de partij gestoten. Ook Pieter Wiedij
treedt dan uit de SDAP en wordt lid van de SDP. Deze scheiding had ook voc r
de Nieuwe Tijd groep gevolgen: haar homogeniteit ging verloren. De Nieuwe
Tijd was nu één van de drie Nederlands marxistische organen, naast de
Tribune en het Weekblad (H. Roland Host). De oorspronkelijke voortrekkess
bewandelden verschillende wegen: Gorter en Wiedijk in de SDP, de eers e
actief, de tweede teruggetrokken. Saks verliet de SDP in 1914, Gorter in 192
H. Roland Holst bleef eerst de SDAP trouw, maar verliet die in 1910. Van der
Goes werd haar opvolger in de Weekbladredactie en bleef nog 22 jaar strijd
baar in de SDAP. Wibaut, de practicus, verrichtte pioniersarbeid in de ge
meentelijke politiek.29 In de verhouding Nieuwe Tijd/Tribune speelde Wiedi.k
186
